Республикада табиий юза сувлар ифлосланиши ҳолати кузатувлари «Ўзгидромет»нинг ифлосланиш мониторинги хизмати томонидан амалга оширилади. Шаҳар ичидан оқиб ўтадиган юза сувларнинг ифлосланиш даражасини аниқлаш учун шаҳардан юқори ва қуйи жойларда кузатув пунктлари ўрнатилган. Кузатувларга кўра, Тошкент вилоятининг энг ифлосланган каналларидан бири Салордир. Бу ҳақда «Ўзгидромет» маълум қилди.
Қайд этилишича, саноат корхоналари, шунингдек, коммунал ва қишлоқ хўжалик корхоналари томонидан сув ҳавзаларига тозаланмаган ёки етарлича тозаланмаган оқова сувларнинг ташланиши кимёвий ва биологик ифлосланишга олиб келиб, сув ресурслари ифлосланишининг асосий сабабига айланган.
Салор канали 1902 йилда қурилган, у Қибрай туманида бошланади ва Тошкент шаҳри ва Тошкент вилояти ҳудуди орқали оқиб ўтади. Дастлаб Салор канали Чирчиқ дарёсининг табиий ирмоғи бўлиб, у қадимдаёқ каналга айлантирилган. Охирги даврларда каналнинг суви камайиб кетган.
Салор партов сувлар ва Бўзсув магистрал каналининг Тошкент ГРЭСи иситилган сувлари тушадиган жойнинг қуйидаги участкасидан озиқланади. Сувнинг ҳарорати сувўтларнинг ўсиши, ортиқча биомассанинг тўпланиши, микроорганизмларнинг кўпайиши, лойқа билан тўлиб қолишига олиб келмоқда. Бу жараёнлар уй жой-маиший сектордан ифлосланиш туфайли кучаймоқда ва ўз навбатида сувда эриган кислороднинг камайишига олиб келмоқда.
Салор каналининг юқори створидаги сув хира, кул ранг-яшил рангда, тупроғи лой-қумли, балчиқли. Гидробиологик ва гидрокимёвий кўрсаткичиларга кўра, сувнинг сифати III синф (ўртача ифлосланган сувлар)га мос келади, экологик ҳолати қониқарли. Салор каналининг қуйи створларида сув Тошкент ва Янгийўл шаҳарларининг органик саноат ва хўжалик-маиший оқимлари билан ифлосланган.
Сувнинг ранги қора, муаллақ балчиқ зарралари ёки бактериал шиллиқ туфайли хира, ўзига хос ҳидли, тупроғида қалин лойқа қатламлар мавжуд. Ушбу участкада сувнинг биологик тур таркиби кескин қашшоқлашиб, дастлабки дарё биоценозларининг деградацияси рўй бермоқда, ўртача ифлосланган сувлар учун хос бўлган турлар йўқолиб, органик моддалар билан ифлосланган сувларда яшайдиган ва сувда эриган кислород етишмовчилигига бардош берадиган организмлар ривожланмоқда.
Беш йиллик динамикадан кўриниб турганидек, Тошкент шаҳридан юқорида жойлашган створ III — ўртача ифлосланган сувлар синфига мансуб бўлса, Янгийўл шаҳридан юқорида жойлашган створ 2015, 2018 ва 2019 йилларда III, 2016 ва 2017 йилларда II — тоза сувлар синфига мансуб бўлган.
Салор каналининг Тошкент ва Янгийўл шаҳарларидан қуйи қисми гидробиологик кўрсаткичлар бўйича IV — ифлосланган сувлардан V — ифлосланган сувларгача ўзгариб туради. Экологик ҳолати — қониқарсиз ва ёмон. Гидрокимёвий кўрсаткичлар бўйича 2020 йилнинг 9 ойи якунларига кўра, каналнинг Тошкент ва Янгийўл шаҳарларидан қуйидаги қисмидаги сувлари V ифлос сувлар тоифасига мансуб, бу ерда фенол, нефть маҳсулотлари, аммонийли ва нитритли азот, шунингдек, мис бирикмалари бўйича рухсат этилган концентрацияларнинг ошиб кетгани кузатилмоқда.
Беш йиллик динамикадан кўриниб турганидек, 2015 йилдан 2018 йилгача даврда каналнинг Тошкентдан қуйи қисмида сувлар ифлосланган, 2019 йилда ифлос сувлар синфига киритилган, Янгийўлдан қуйи қисмида эса 2015 йилдан 2019 йилгача ифлос сувлар синфига киритилган.
Салор каналининг суви, албатта, хўжалик-маиший мақсадда ёки чўмилиш учун ярамайди. Канал сувидан дарахтлар ва гулларни суғориш учун фойдаланиш мумкин. Бироқ сабзавотлар ёки қишлоқ хўжалик экинларини суғоришда бу сувдан фойдаланиш мумкинлиги даргумон.
Салор каналида экологик вазиятни барқарорлаштириш учун вақти-вақти билан санитария тадбирларини ўтказиш, яъни канални «ювиш» учун етарли бўлган сув миқдорини бериш керак.
Салор пойтахт инфратузилмасининг муҳим қисми ҳисобланади. У Тошкентда Ҳайвонот боғи, Ботаника боғи, Экопарк, Мирзо Улуғбек номидаги парк ва бошқа ерлардан оқиб ўтади. Охирги вақтда каналга туташ ҳудудларни ободонлаштириш ишлари амалга оширилмоқда, лекин бунинг ўзи етарли эмас.
Изоҳ (0)