Зомин миллий табиат боғида кўплаб муҳим хўжалик аҳамиятига эга ҳамда доривор ўсимликлар мавжуд. Бундай ўсимликлар орасида касаллик тарқалиши уларнинг популяцияси қисқаришига олиб келади, бу эса, ўз навбатида, мамлакат иқтисодиётига маълум зарар етказиши мумкин. Шу туфайли ўзбекистонлик бир гуруҳ олимлар касаллик қўзғатувчи замбуруғларни аниқлаш юзасидан тадқиқот олиб борди. ЎзР ФА Ботаника институти ходимлари мазкур тадқиқот ҳақида ҳикоя қилади.
Маълумот учун:
Зомин миллий табиат боғи 1976 йилда ташкил топган. Ноёб арчазор майдонларни, ўрмонзорларни сақлаб қолиш, кўпайтириш, қўриқлаш мақсадида ташкил қилинган боғнинг умумий майдони 23 775 гектар бўлиб, шунинг қарийб 13 минг гектари ўрмонзор билан қопланган. Ўрмонларнинг асосий қисмини юқори тоғ зонасидаги арчазорлар ташкил этади. Ўрмонзорларда муҳим хўжалик аҳамиятига эга бўлган доривор ўсимликлар ўсади. Ҳозирги кунда абиотик ва инсон омилларининг кучайиши ўсимлик ва ҳайвонот дунёсига жиддий салбий таъсир кўрсатмоқда.
Шу сабабли Фанлар академияси олимлари Зомин миллий табиат боғи ҳудудидаги ўсимликларда тарқалган касаллик қўзғатувчи патоген замбуруғларни аниқлаш, ўсимликларнинг ҳозирги ҳолати, уларда тарқалган касаллик турлари ва касалланиш даражасини баҳолаш бўйича микологик тадқиқотлар олиб бормоқда.
Аниқланишича, Англия, Германия, Швеция, Дания каби Европа давлатларидаги игна ва кенг баргли ўрмонларда кўплаб хавфли патоген замбуруғларнинг кескин тарқалиб кетиши натижасида бир неча минг гектарли Ulmus, Quercus, Pinus, Fraxinus, Fagus каби ўрмонлар дарахтлари зарарланган ва ҳатто қуриб қолган. Бунинг натижасида ушбу давлатларнинг миллионлаб доллар зарар кўрганлиги қайд этилган.
Республика ўрмон хўжаликларида, шунингдек, Зомин миллий табиат боғи ҳудудидаги ўсимликларда касаллик қўзғатувчи замбуруғлар таъсирининг ошиши ҳамда ўсимликларнинг фитосанитар ҳолатининг ёмонлашиб бораётганлиги кузатилмоқда. Натижада, улар табобат ва фармацевтика соҳаларида фойдаланиш учун яроқсиз ҳолга келиб қоляпти. Бу ҳолат иқтисодий жиҳатдан ҳам катта зарар келтиради.
Зомин миллий табиат боғида дала тадқиқотлари олиб борилди натижада ўсимликларда касаллик қўзғатувчи 104 та патоген замбуруғ аниқланди. Булар орасида дўлананинг занг касаллиги, зиркнинг занг ва септориоз касалликлари, ирғай, учқат ва наъматакнинг занг касалликлари бор.
Бу каби замбуруғли касалликлар нафақат Зомин миллий табиат боғи, балки республиканинг бошқа муҳофаза этиладиган табиий ҳудудларида ҳам кузатилган. Патоген замбуруғларни инвентаризация қилиш, касаллик ўчоқларини аниқлаш бутун мамлакат табиатини асраш учун аҳамиятли ишдир. Ўсимлик ва ҳайвонот дунёси Ўзбекистоннинг табиий бойлигидир. Тилга олинган муаммолар табиий ўрмонларни, фармацевтика саноатининг муҳим хом ашё базаси бўлган доривор ўсимликларнинг йўқолишига олиб келади.
М. Иминова, И. Мустафаев, Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Ботаника институти Микология ва альгология лабораторияси
Изоҳ (0)