Zomin milliy tabiat bog‘ida ko‘plab muhim xo‘jalik ahamiyatiga ega hamda dorivor o‘simliklar mavjud. Bunday o‘simliklar orasida kasallik tarqalishi ularning populyatsiyasi qisqarishiga olib keladi, bu esa, o‘z navbatida, mamlakat iqtisodiyotiga ma’lum zarar yetkazishi mumkin. Shu tufayli o‘zbekistonlik bir guruh olimlar kasallik qo‘zg‘atuvchi zamburug‘larni aniqlash yuzasidan tadqiqot olib bordi. O‘zR FA Botanika instituti xodimlari mazkur tadqiqot haqida hikoya qiladi.
Ma’lumot uchun:
Zomin milliy tabiat bog‘i 1976-yilda tashkil topgan. Noyob archazor maydonlarni, o‘rmonzorlarni saqlab qolish, ko‘paytirish, qo‘riqlash maqsadida tashkil qilingan bog‘ning umumiy maydoni 23 775 gektar bo‘lib, shuning qariyb 13 ming gektari o‘rmonzor bilan qoplangan. O‘rmonlarning asosiy qismini yuqori tog‘ zonasidagi archazorlar tashkil etadi. O‘rmonzorlarda muhim xo‘jalik ahamiyatiga ega bo‘lgan dorivor o‘simliklar o‘sadi. Hozirgi kunda abiotik va inson omillarining kuchayishi o‘simlik va hayvonot dunyosiga jiddiy salbiy ta’sir ko‘rsatmoqda.
Shu sababli Fanlar akademiyasi olimlari Zomin milliy tabiat bog‘i hududidagi o‘simliklarda tarqalgan kasallik qo‘zg‘atuvchi patogen zamburug‘larni aniqlash, o‘simliklarning hozirgi holati, ularda tarqalgan kasallik turlari va kasallanish darajasini baholash bo‘yicha mikologik tadqiqotlar olib bormoqda.
Aniqlanishicha, Angliya, Germaniya, Shvetsiya, Daniya kabi Yevropa davlatlaridagi igna va keng bargli o‘rmonlarda ko‘plab xavfli patogen zamburug‘larning keskin tarqalib ketishi natijasida bir necha ming gektarli Ulmus, Quercus, Pinus, Fraxinus, Fagus kabi o‘rmonlar daraxtlari zararlangan va hatto qurib qolgan. Buning natijasida ushbu davlatlarning millionlab dollar zarar ko‘rganligi qayd etilgan.
Respublika o‘rmon xo‘jaliklarida, shuningdek, Zomin milliy tabiat bog‘i hududidagi o‘simliklarda kasallik qo‘zg‘atuvchi zamburug‘lar ta’sirining oshishi hamda o‘simliklarning fitosanitar holatining yomonlashib borayotganligi kuzatilmoqda. Natijada, ular tabobat va farmatsevtika sohalarida foydalanish uchun yaroqsiz holga kelib qolyapti. Bu holat iqtisodiy jihatdan ham katta zarar keltiradi.
Zomin milliy tabiat bog‘ida dala tadqiqotlari olib borildi natijada o‘simliklarda kasallik qo‘zg‘atuvchi 104 ta patogen zamburug‘ aniqlandi. Bular orasida do‘lananing zang kasalligi, zirkning zang va septorioz kasalliklari, irg‘ay, uchqat va na’matakning zang kasalliklari bor.
Bu kabi zamburug‘li kasalliklar nafaqat Zomin milliy tabiat bog‘i, balki respublikaning boshqa muhofaza etiladigan tabiiy hududlarida ham kuzatilgan. Patogen zamburug‘larni inventarizatsiya qilish, kasallik o‘choqlarini aniqlash butun mamlakat tabiatini asrash uchun ahamiyatli ishdir. O‘simlik va hayvonot dunyosi O‘zbekistonning tabiiy boyligidir. Tilga olingan muammolar tabiiy o‘rmonlarni, farmatsevtika sanoatining muhim xomashyo bazasi bo‘lgan dorivor o‘simliklarning yo‘qolishiga olib keladi.
M. Iminova, I. Mustafayev, O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi Botanika instituti Mikologiya va algologiya laboratoriyasi
Izoh (0)