Ўзбекистон Миллий ахборот агентлиги порталида «Ташқи меҳнат миграцияси агентлиги Россияга ишга жўнатган юртдошларимиз ҳуқуқини нега ҳимоя қилмади?» номли мақола эълон қилингандан сўнг юзага келган вазиятни ўрганиб чиқиш мақсадида Бандлик ва меҳнат муносабатлари вазирлиги томонидан махсус ишчи комиссияси тузилди ҳамда ҳолат юзасидан текширув ишлари ўтказилди. Қуйида текширув натижаларига бағишланган мақолани тўлиқлигича эътиборингизга ҳавола қиламиз.
Маълум бўлишича, Ташқи меҳнат миграцияси агентлиги томонидан 2017 йилнинг июль ойида 44 нафар фуқаро (мақолада келтирилганидек 62 нафар эмас) ҳақиқатан Россия Федерациясининг Барнаул шаҳридаги «БТК груп» корхонасига тикувчилик соҳаси бўйича ишга юборилган.
Мақолада агентлик ёрдами билан 2017 йилнинг июль ойида Барнаулга ишга борган фуқароларнинг ўз ҳолига ташлаб қўйилгани ва меҳнат ҳуқуқлари поймол этилгани таъкидланган. Махсус ишчи комиссия мақолада келтирилган ушбу ҳолатга тааллуқли далиллар ва манбаларни текшириб, қуйидагиларни аниқлади:
1. Мақолада Ташқи меҳнат миграцияси агентлигининг Facebook ижтимоий тармоғидаги ишга жалб қилиш бўйича тарқалган эълонда талабгорларнинг темир йўл чипталарини имтиёзли нархларда сотиб олиши кўрсатилгани, шунга қарамай, фуқаро О. Бакирова темир йўл чиптасини тўлиқ нархда сотиб олгани айтилган. Бироқ меҳнат мигрантлари учун темир йўл чипталарини имтиёзли нархларда сотиб олиш тартиби Президентнинг 2018 йил 5 мартдаги қарорига биноан қабул қилиниб, имтиёзлар 2018 йилнинг 1 апрелидан татбиқ этиб келинмоқда. Демак, фуқаро О. Бакирова темир йўл чиптасини сотиб олган пайтда, яъни 2017 йилнинг июль ойида Россияга ишга кетувчи фуқароларга қарорда белгиланган имтиёзлар қўлланилмаган.
2. Фуқаролар О. Бакирова, О. Каримова ҳамда С. Жўрақулов Барнаулда ўзлари учун берилган турар жойларнинг белгиланган талаблар ва шароитларга жавоб бермаганлигини, агентлик томонидан уларга ҳамроҳ қилиб юборилган ходимнинг шу вазиятни кўриб туриб, бирор чора-тадбир кўрмаганлигини, аксинча, уларни ўз ҳолларига ташлаб қўйганлигини таъкидлаб ўтишган. Фуқароларни Ўзбекистондан Барнаулга чиндан ҳам агентлик ходими кузатиб борган. Дастлабки вақтда яшаш шароитлари қониқарли бўлмагани рост, бироқ бу ҳақида агентлик томонидан иш берувчига эътироз билдирилган. Шунга мувофиқ, иш берувчи томонидан 10 кун муддатда яшаш жойлари таъмирланиб, талаб даражасига келтирилган.
Бу ҳолатни текшириш учун 2017 йилнинг август ойида агентлик раҳбари ва мутахассислари иштирокидаги комиссия Барнаул шаҳрида бўлиб, иш берувчи ва корхонада ишлаётган фуқаролар билан суҳбат ўтказган. Уларнинг меҳнат, яшаш ва овқатланиш шароитлари кўздан кечирилган ва фуқаролар томонидан бу борада муаммолар йўқлиги билдирилган.
Бироқ куз келиб, ёғингарчилик мавсуми бошлангандан сўнг, ётоқхонанинг айрим жойларида чакки ўтиш ҳолатлари кузатилиб, бу хусусида фуқаролар томонидан агентликка маълум қилинган. Шундан сўнг, 2017 йилнинг сентябр ойида агентлик ходимлари яна Барнаул шаҳрига хизмат сафари билан бориб, корхонага муаммони бартараф этиш юзасидан мурожаат қилган ва фуқароларнинг ётоқхоналари алмаштирилиб, яшаш шароитлари яхшиланган.
Бундан ташқари, агентлик орқали Барнаул шаҳрига тикувчилик соҳаси бўйича ишга юборилган Олтиной Каримова билан 2018 йил 17 июлда учрашиб, суҳбатлашилганда О. Каримова Барнаулдаги меҳнат шароитлари унга тўғри келмагани, жамоа ўртасида бошқа ишловчилар билан чиқиша олмагани учун бир ойдан кейин Москва шаҳридаги отасининг ёнига ишга кетиб қолгани ва 2018 йил январь ойида Ўзбекистонга қайтиб келганли, агар яна иш ўринлари бўлса, агентлик орқали Москва шаҳрига ишга бормоқчи эканлигини маълум қилди.
3. Мақолада фуқароларнинг шартномада кўрсатилган 11 соатлик иш вақтидан ортиқ меҳнат қилгани, белгилангандан кўра кўпроқ норма талаб этилгани ва энг асосийси, иш ҳақлари шартномада кўрсатилганидек тўланмагани фуқаролар тилидан қайд этилган. Аввало, мақолада шартноманинг бошқа бандида кўрсатилган муҳим жиҳат, яъни қатъий ўн бир соатлик иш куни белгиланган бўлса-да, улардан икки кун ишлаб, икки кун дам олиш тартиби эътибордан четда қолдирилган, ваҳоланки, бу меҳнат қонунчилиги меъёрларига зид эмас. Иккинчидан, агентлик орқали тикувчилик соҳаси бўйича Барнаул шаҳрига юборилган 44 нафар фуқарога иш ҳақи иш берувчи томонидан тақдим этилган талабнома асосида бажарилган ишга қараб ишбай тўланиши белгиланган. Барнаулда тикувчилик соҳаси бўйича ўтказилган танловларда 800—1000 АҚШ доллари иш ҳақи сифатида эмас, балки бажарилган иш ҳажмига қараб 20000—40000 рублни (тахминан 350—650 АҚШ доллари) ташкил этиши таъкидланган ва бу агентликнинг migration.uz сайтида берилган эълонда ҳам кўрсатилган.
Агентлик томонидан 2018 йил Барнаулдаги тикувчилик корхонасидан фуқароларнинг иш ҳақи тўғрисидаги маълумотлар олинганда, улар бажарган иш миқдорига қараб 53 минг рублгача, ўртача 35 минг рубль, етарли иш ҳажмини бажармаган фуқаролар эса 26 минг рубль атрофида иш ҳақи олган.
Ҳозирги вақтда «БТК груп» корхонасида бир йиллик шартнома муддати тугагандан кейин ҳам 18 нафар фуқаромиз шартнома муддатларини узайтириб, ишини давом эттирмоқда ва ўртача 40 минг рубль (660 АҚШ доллари) ойлик иш ҳақи олмоқда.
Хусусан, агентлик орқали Барнаулга ишга юборилган ва бугунги кунда ҳам меҳнат фаолиятини муваффақиятли давом эттириб келаётган фуқаро Азиз Раҳмонов (Жиззах вилояти) билан 2018 йилнинг 17 июль куни телефон орқали суҳбатлашилганда, ушбу маълумот тасдиқланди. Қолаверса, А. Раҳмонов ишлаш шароити яхшилигини ва қулай шароитга эга ётоқхонада яшаётганини таъкидлаб, бу борада кўрсатган ёрдами учун агентликка самимий миннатдорчилик билдирди.
4. Мақолада фуқаро С. Жўрақулов ўзига нисбатан ортиқча нормалар қўйилгани ҳамда қирқ икки кун ишлагандан сўнг, турли баҳоналар билан фақатгина 7000 рубль берилганини айтиб ўтган. Аввало, шуни таъкидлаш керакки, С. Жўрақулов иқтисодиёт коллежини тугатгани боис, «БТК груп» корхонасида тайёрланадиган махсус ҳарбий кийимларни тикиш бўйича етарли даражада касб малакасига эга бўлмаган ва шу сабаб кам иш бажарган. Юқорида таъкидланганидек, иш ҳақи ишбай тўлангани боис С. Жўрақулов кам маош олган. Бундан ташқари, фуқаро С. Жўрақулов белгиланган меҳнат интизомини қўпол равишда бузгани учун у билан меҳнат шартномаси бекор қилинган.
5. Шунингдек, махсус ишчи комиссияси томонидан мақолада келтирилган баъзи далилларнинг асоссиз эканлиги ҳам аниқланди. Масалан, маҳаллаларда ва оилаларда ижтимоий-маънавий муҳитни ўрганиш ҳамда аниқланган муаммоларни бартараф этишга кўмаклашиш бўйича Наманган вилоятининг Норин туманида Республика ишчи гуруҳи фаолият олиб бориб, туманда 106 минг нафар меҳнатга лаёқатли аҳоли борлиги, ҳисоботларда улардан 4377 нафари ишсиз деб кўрсатилгани, қайси хонадонга кирилмасин, икки ёки уч нафар ишсизга дуч келингани қайд этилган. Бироқ келтирилган маълумотлар ҳозирги кунда расмий эмас. Бандлик ва меҳнат муносабатлари вазирлигининг Илмий маркази томонидан олиб борилган тадқиқотларга кўра, Норин туманида меҳнатга лаёқатли аҳоли сони 90,1 минг, иқтисодий фаол аҳоли сони 60,7 минг, ишсизлар сони эса 6,4 мингни ташкил этмоқда (иқтисодий фаол аҳолига нисбатан 10,5 фоизни).
Президентнинг 2018 йил 5 июлдаги «Ўзбекистон Республикасининг ташқи меҳнат миграция тизимини янада такомиллаштириш бўйича қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида»ги ПҚ-3839-сонли Қарори билан жойларда фуқароларнинг касб маҳоратларини баҳоловчи ҳамда хорижга ишлаш учун кетаётган фуқароларни касбга ва хорижий тилларга ўқитиш бўйича марказлар ташкил этилмоқда.
Бандлик ва меҳнат муносабатлари вазирлиги ўз фаолиятига доир конструктив танқидий маълумотларни холис қабул қилади ва келгусида асосли танқиддан тўғри хулоса чиқариб, мавжуд муаммоларни бартараф этиш чораларини кўриб боради.
Изоҳ (0)