Ўзбекистонлик бир гуруҳ журналистлар Марказий Осиё минтақавий экология маркази (МОМЕМ) Европа Иттифоқи молиявий кўмагида амалга ошираётган UzWaterAware лойиҳаси доирасида Қорақалпоғистонда бўлиб қайтди. Медиатур иштирокчилари орасида «Дарё» мухбири Азизбек Абдувалиев ҳам бор эди.
Нукусдан йўлга чиққан ва Орол денгизи томон отланган 12 та Toyota йўлтанламасидан бири — 10-рақам қўйилгани бизга насиб этди. «Биз» деганим Наргис Қосимова, Дилфуза Собирова, Рустам Жабборов ва мен. Қарангки, барини «Даракчи» бирлаштирган ижодкорлар. Уччовимиз бир пайтлар ишлаган ёки муаллифлик қилган бўлсак, Рустам Жабборов ҳозир ҳам шу газета бош муҳаррири.
Карвонимизнинг биринчи тўхташ манзили Қўнғирот тумани бўлди. Рустам бу ерга келгунча унинг Ўзбекистондаги энг катта туман эканлиги, мамлакат ҳудудининг 12 фоизи, Қорақалпоғистоннинг эса салкам ярмини эгаллашини айтиб улгурганди. Бизни қарши олган туман ҳокимининг ўринбосари Бахтиёр Камалов «Заковат» билимдони айтган бу фактларни тасдиқлади.
Туман ҳудуди 76 минг квадрат километрга тенглиги, 126 минг аҳоли истиқомат қилаётганини билдирди. Агар шу рақамдан келиб чиқсак, Қўнғирот Ўзбекистон ҳудудининг 12 эмас, деярли 17 фоизини эгаллаши ойдинлашяпти. Хомчўт қилиб кўрдим: бу нақ 10 та Наманган дегани!
Олдинлари асосан қишлоқ хўжалиги — пахта, шоли, сабзавот ва полиз экинларига ихтисослаган туманда бугунги кунга келиб саноат ҳам ривожланиб бормоқда. Бу ерда Ўзбекистоннинг энг йирик корхоналаридан бўлган «Uz-Kor Gas Chemical» ва Қўнғирот сода заводи ишлаб турибди.
Яна йўлга отландик. Ишонинг, ўнлаб чақирим жойда зоғ ҳам учрамайди. Кета-кетгунча туз босган, шувоқ ўсган ерлар, онда-сонда саксавулзорлар кўзга ташланади. Бир пайт кимсасиз йўлнинг қоқ ўртасида олдинлари «Комсомольск на Устюрте» деб аталган, ҳозир эса Қубла-Устюрт деб номланувчи посёлка қаршисидан чиқиб қолдик. Олдинлари бу ерларда ҳарбий объектлар бўлгани, Қўнғирот, Нукусга самолётлар учгани боис аэродром ҳам қурилган экан.
Посёлкада ҳозир 40 та оила, 200 чоғли одам истиқомат қилади. Улар журналистлар эканлигимизни билиб, йўлсизликдан қийналганлари боис туман маркази билан боғловчи, транспорт қатнови учун қулай йўл ётқизилишида кўмак сўради. Бақувват жипларни ҳам «йиғлатиб» юбораётган йўл, тўғрироғи, йўналишдан улар ҳозир қандай фойдаланаётгани биз учун жумбоқ бўлиб қолди.
Шу ердан Устюрт платоси бўйлаб саёҳатимиз бошланди. Бундаги маҳобатли манзараларни кўриб, Америка фильмларидаги каньонлар ёдимга келди. Йўқ, янглиш солиштирдим, ҳатто каньонлар ҳам Устюрт олдида ип эшолмайди.
Устюртнинг Қозоғистон томонидаги қисмида, Мангистовда ерости ядро синовлари ўтказилган дейишади. Бўлса бордир, ҳувиллаган, не-не синовларни бошидан кечирган плато деворлари — чинклар шундоқ ҳам кишининг юрагини орқага тортиб юборади.
Айтганча, аслида Европа ва Осиёнинг чегараси бир пайтлар шу ердан ўтган деган тахмин ҳам йўқ эмас.
Ҳамкасбим Наргис Қосимова шундай жойларда ҳам ўсимликлар олами вакилларини топгани ва суратларга муҳрлагани эса фақат ҳайрат ва таҳсинга лойиқ.
Устюрт ҳудудидан Буюк ипак йўли ўтганлиги боис бу ерда кўплаб кузатиш миноралари, маёқлар бўлган. Улардан бири, Судочье кўли яқинидаги XII – XIII асрларга мансуб минора қолдиқларига тирмашдим. Юқорига чиққанда шу ерда турган қизни «Жаҳон» ахборот агентлиги мухбири Гулойим Нуржонова хаёл қилиб, суратга туширишини илтимос қилдим. Қарасам, гапимга тушунмай кўзини пирпиратиб турибди. Тавба, бўй-баст, кўз-қош бир хил, фақат у канадалик блогер Лорен Чен экан. Адашув баҳона у билан кейинчалик интервью беришига келишиб олдик.
Биз фламинголарни кўришга ошиқаётган кўл яқинидаги яна бир тарихий манзил — Урга шаҳарчаси. Бу ерда Чор Россиясидан сургун қилинган эски тутумдаги насронийлар — староверлар яшаган уйларнинг вайрон бўлган деворлари, қаровсиз қолган қабрларига дуч келдик.
Ўзга миллат ва дин вакиллари бўлса ҳам ачинасан киши. «Агар улар япон бўлганида ҳатто шу ерда ҳам қаровсиз қолдирилмаган бўларди» деган ўй ўтди хаёлимдан.
Судочье қирғоғидаги эски балиқни қайта ишлаш заводи олдида тамадди учун тўхтадик. Бундай шароитда овқатланишнинг ҳам ўзига яраша гашти бор экан. Узун хонтахта бўйлаб балиқ, картошка тановул қиларкансан, ўзингни чиндан ҳам катта бир жамоанинг аъзоси сифатида ҳис этасан.
Афсус, фламинголарни кўриш насиб этмади. Уларни фақат тонг саҳар ёки кечки пайт кўриш мумкин экан. Биз борган вақт эса на униси, на бунисига тўғри келди. Ҳафсаламиз пир бўлганини яширмай, кейинги манзил — Орол денгизи томон йўл олдик.
(Аввали ва давоми бор)
Изоҳ (0)