15 ноябрь тонгида Зимбабве армияси қўмондонлиги мамлакат пойтахти Харарега ҳарбий техника киритди ва 93 ёшли президент Роберт Мугабени уй қамоғида қолдирди. Генераллар мамлакат етакчисининг хавфсизлиги таъминланишига кафолат бериб, уларнинг ҳаракатини «ҳарбий тўнтариш» сифатида баҳоламасликни сўради. Мугабе 30 йил давомида Зимбабве диктатори бўлди, мамлакатни йиллик бир неча миллион фоиз ҳисобида ўлчанадиган гиперинфляция гирдобида қолдирди, бироқ ҳарбийлар президентга тегмасликларини, фақат «унинг атрофидаги жиноятчилар»га чора кўриш истагида эканини билдирди. Айни вақтда, улар президент курсисида Мугабени унинг хотини — Грейс алмаштиришига ҳам қарши чиқмоқда, деб ёзади Meduza.
«Биз шуни англатишни истардикки, бу ҳарбий тўнтариш эмас», — деди Зимбабве армияси генерали Сибусисо Мойо 15 ноябрь куни миллий телевидение орқали чиқиш қиларкан. Унинг таъкидлашича, армия Роберт Мугабе атрофидаги «жиноятчилар» билан ҳисоб-китоб қилмоқчи, бироқ президентни ағдармоқчи эмас. Генералнинг сўзларига кўра, президент «хавфдан тўлиқ холи».
Роберт Мугабе 31 йилдан бери ҳукмронлик қилаётган Зимбабведаги сиёсий инқироз ўтган ҳафта — мамлакат вице-президенти Эммерсон Мнангагванинг истеъфога чиқарилиши ва унинг мамлакатда ҳукмрон «Зимбабве Африка миллий иттифоқи — Ватанпарварлик фронти» партиясидан четлатилиши билан ўз чўққисига чиқди.
Президент Мугабе ишдан олинган Мнангагвани ҳокимиятни, хусусан, жодугарлик йўли билан эгаллаб олиш мақсадида фитна уюштиришда айблади. Вице-президент Жанубий Африка Республикаси (ЖАР)га қочиб кетди ва ўша ердан туриб, унинг ҳаётига таҳдид қилишгани ҳақида баёнот берди.
Эммерсон Мнангагва, худди Мугабе каби, Зимбабвенинг 1970 йиллардаги Буюк Британияга қарши мустақиллик уруши фахрийларидан. Вице-президент этиб тайинлангунига қадар бир неча вазирликларга раҳбарлик қилган ва сиёсий шафқатсизлиги сабаб Тимсоҳ лақабини олган. Мнангагвани армия қўллаб-қувватлар ва у Мугабенинг эҳтимолий меросхўри сифатида кўриларди. Иккинчи ворис деб Мугабенинг хотини — Грейс Мугабе аталарди, шу сабабли ҳам Мнангагванинг ҳайдалиши Грейс учун «йўлни тозалаш» сифатида баҳоланди.
Бироқ ҳарбийлар воқеаларнинг бундай ривожига қарши чиқди. 13 ноябрь, душанба куни Зимбабве қуролли кучлари бош қўмондони генерал Константино Чивенга баёнот билан чиқиб, ҳукмрон партия таркибида аксарияти «мустақиллик учун кураш» иштирокчилари бўлган ўз фикрдошларига қарши тозалашлар ўтказилишига йўл қўймаслигини маълум қилди. Чивенга огоҳлантирди: «Иш бизнинг инқилобимизга дахл қилса, ҳарбийлар иккиланиб ўтирмайди».
Президент генералнинг огоҳлантиришига жавоб бермади, пойтахт Хараре кўчаларида ва ижтимоий тармоқларда ҳарбийлар тўнтаришга тайёргарлик кўраётгани ҳақида миш-мишлар тарқала бошлади. Хорижий элчихоналар, жумладан, АҚШ ва Буюк Британия дипломатик миссиялари Зимбабведаги ўз фуқароларидан, мамлакатдаги ноаниқ сиёсий вазият туфайли, юқори даражада эҳтиёткор бўлишни сўради.
15 ноябрга ўтар оқшом Харареда оғир ҳарбий техника пайдо бўлди. Пойтахт марказида, AP News ахборотига кўра, камида учта портлаш овози жаранглади. Президент ва амалдорлар истиқомат қиладиган шимолий туманлардан отишма овозлари эшитилди. Чоршанба тонгида пойтахтдаги вазият нисбатан сокин эди, дейди The New York Times’нинг Хараредаги мухбири. Ҳарбийлар ҳукумат биноларига олиб борувчи йўлларни ёпиб қўйганди.
Кўринишидан, Зимбабведаги ҳокимият алмашинуви қон тўкишларсиз юз берди: ҳалок бўлганлар ва яраланганлар ҳақида ахборот йўқ. Норасмий маълумотларга кўра, Зимбабве молия вазири ва Грейс Мугабенинг яқин сафдоши ҳисобланган Игнатиус Чомбо қўлга олинган. Мамлакат раҳбари эса уй қамоғида. ЖАР президенти Жейкоб Зума Мугабе билан гаплашгани ва унда «ҳаммаси жойида» эканини маълум қилди.
Жаҳон жамоатчилиги ушбу тўнтаришга, боз устига, Роберт Мугабенинг аҳволидан келиб чиқиб, қандай баҳо бериши ҳозирча номаълум. Ғарбда уни диктатор деб ҳисоблашади, бироқ Африкада унинг ёнини оладиганлар ҳали кўп. Зимбабвенинг бош савдо ҳамкори Хитой эса юз берган воқеани «мамлакатнинг ички иши» деб атади.
Бу — 93 ёшли Роберт Мугабе ҳукмронлиги даврида президент ва армия ўртасида юзага келган илк зиддият. Армия доимо Мугабе 1980 йили, Зимбабве Буюк Британиядан мустақил бўлиши билан ўрнатган тузумнинг таянчи бўлиб келган (Мугабе биринчи марта 1987 йили президент этиб сайланган, унгача мамлакатни бош вазир сифатида бошқарган).
Мугабе ҳокимият тепасига келган вақтда Зимбабве Африка мамлакатлари орасида энг кучли иқтисодиётлардан бирига эгалик қилар эди. Ҳозир эса мамлакат жаҳоннинг энг қашшоқ 30 мамлакати қаторида. Нолинчи йилларда Зимбабведа кучли иқтисодий инқироз бошланиб, 2008 йилда ўз чўққисига чиқди — мамлакат ялпи ички маҳсулоти (ЯИМ) ҳажми 18 фоизга қисқариб, инфляция даражаси 231 миллион фоизга етди. Энди иқтисодиётчилар янги инқироз юз беришидан хавотирда: 2017 йил сентябрь ойи маълумотларига кўра, мамлакатдаги инфляция кўрсаткичлари йиллик 243 фоизга етган.
Иқтисодий муаммолар Мугабенинг ҳокимият тепасида қолишига халал бермади, у 2018 йилги сайловда қайта сайланишни режалаштирган эди. Мугабе ҳозирнинг ўзида ҳам жаҳондаги энг кекса президент ҳисобланади; қайд этиш жоиз, 2017 йил бошида Грейс Мугабе унинг эри қайта сайланишига «ҳатто ўлим ҳам халал бера олмаслиги»ни таъкидлаган эди. «Вақт-соати келиб, Парвардигор Мугабенинг жонини олса, биз унинг мурдасини номзод сифатида қўямиз. Кўрасиз, одамлар шунда ҳам унга овоз беради», — деганди у.
Грейс Мугабе эридан 41 ёшга кичик, у биринчи хоним сифатида узоқ вақт хайрия ишлари билан шуғулланган. Бундан ташқари, у исрофгарчилиги билан ҳам танилган; шу боис, лақаби — «Gucci Грейс». У икки йил аввал — Мугабенинг саломатлиги ёмонлашиб, президентнинг эски қадрдонлари унинг иқтисодий сиёсатини танқид қилишни бошлаганидан сўнг — мустақил сиёсий фаолиятга киришган эди.
Ҳокимиятни ҳарбийлар эгаллаб олганидан сўнг, Грейс Мугабе мамлакатдан қочишга муваффақ бўлгани айтилмоқда. Тахминларга кўра, у Намибияга йўл олган.
Изоҳ (0)