Эксперт Ўзбекистон иқтисодиёти ҳақида: Бизга шок терапияси керак

Ўзбекистон Марказий банки раҳбариятининг тубдан янгиланиши ҳамда валюта сиёсатининг либераллашуви кутилаётгани конвертация ва доллар курси борасида кўплаб саволларни юзага келтирмоқда. Бу ҳақда Uz24 сайтида мустақил молиявий эксперт Александр Давлетов фикр билдирди.

Ҳозир Президентнинг ишонч рейтинги жуда юқори, жамият ислоҳотларни хоҳлаётгани боис ҳар қандай ўзгаришларни қабул қилади. Бундан ташқари, Марказий банкнинг янги раҳбариятида ҳаракат эркинлиги мавжуд, негаки у эски раҳбариятнинг шартлари, келишувлари ва мажбуриятлари билан чеклаб қўйилмаган. Эркин конвертацияга ўтишнинг айнан қанақа йўли танланишини айтиш қийин — бу ҳукумат томонидан қўйилган вазифалар ҳамда ўтиш давридаги устувор йўналишларга боғлиқ.

Эркин сузувчи курс тарафдори сифатида бошланишда шок терапияси уюштиришни таклиф қиламан. Устувор йўналишлар сифатида олтин-валюта захираларини сақлаб қолиш ва ижобий савдо баланси танланиши лозим, яъни курсни қўллаб-қувватлашга бир сент ҳам сарфламаслик лозим. Эркин тушиш жараёнига аралашиш керак эмас, ўшанда сўм энг тубга ёки қаршилик нуқтасига етиб боради, бу эса реал ижобий савдо балансини таъминлаб беради. Албатта, бундай сценарийда макроиқтисодий кўрсаткичлар зиён кўради: ЯИМ ўсиши секинлашади ва ҳатто тўхтаб қолади, инфляция ва ишсизлик даражаси икки хонали рақамларни кўрсатади. Аммо иқтисодиётни соғломлаштириш ва ортиқча юкдан қутулиш учун бундан ўтиш керак.

Бошланишида долларнинг курси қанақа бўлади? Ҳозир беш хил курс қўлланилмоқда: Марказий банк ўрнатган расмий курс, валюта биржаси курси, тижорий банкларнинг тижорий курси, нақд доллар курси (қора бозор), комиссиялар келишувлари бўйича курс (биржа курси). Сўм эркин белгилана бошланган тақдирда максимал кўрсаткичлардан келиб чиқиб, уларга яна 10–15 фоиз қўшиш лозим. Шу тариқа, эркин курс 10500 сўм / 1 доллар тарзида белгиланиши, бозор иштирокчиларига ҳеч қандай чекловлар қўйилмаслиги лозим. Бундай сценарийда валюта бозори тинчланади, инвесторлар кейинги ўзгаришлар учун пойдевор шаклланишига ишонч туғилади.

2017 йил охирига яқин сўм курси секин-аста мустаҳкамланиб, 7500–8000 сўм / 1 доллар атрофида бўлади. Шуни унутмаслик лозимки, валюта бозорининг асосий ва энг масъулиятли иштирокчиси, албатта, давлат бўлади. Экспертлар сценарийлар прогнозини бераркан, обрўимизни йўқотишдан бошқа таҳдид билан юзма-юз бўлмаймиз. Бу ерда эса катта таҳдид бор, шу боис мен ҳукумат ва Марказий банк ҳам жамият, ҳам бизнесни қониқтирадиган оптимал ёндашувни қўллашига ишонаман.