“Yevroittifoq va O‘zbekiston o‘rtasida vizalarni soddalashtirish bo‘yicha muzokara boshlash imkoniyati mavjud” — Toyvo Klaar bilan suhbat

Joriy yil 10-iyun kuni boshlangan Toshkent xalqaro investitsiya forumi doirasida “Yevropa Ittifoqi – Markaziy Osiyo hamkorligi: Samarqand sammitidan boshlangan yo‘l” mavzusida panel munozarasi bo‘lib o‘tdi. Muloqotda Yevroittifoqning O‘zbekistondagi elchisi Toyvo Klaar ham ishtirok etdi. Investitsiyalar, sanoat va savdo vazirligi tashkil etgan tadbir doirasida elchi “Daryo”ga intervyu berib, ayrim savollarga javob qaytardi.

Yaqin kelajakda Yevropa O‘zbekiston fuqarolari uchun vizasiz rejim joriy etishi mumkinmi? Bu masalada qanday fikrdasiz?

Vizaga murojaat qilish har doim ham oson emas. Buning turli sabablari bor. Baʼzida odamlar belgilangan tartib-qoidalarga to‘liq rioya qilmaydi. Masalan, ular vizani ertaga olishni istashadi. Lekin afsuski, bu bir kunda amalga oshmaydi. Viza masalasi fuqarolar uchun yuk bo‘lib qoladi.

Yevropa Ittifoqi bilan O‘zbekiston o‘rtasidagi kengaytirilgan sheriklik va hamkorlik bitimi doirasida vizalarni soddalashtirish bo‘yicha muzokaralarni boshlash imkoniyati mavjud. Bu albatta, ertaga bo‘lib qolmaydi. Munosabatlarimiz rivojlanar ekan, mazkur masala ham ijobiy tomonga o‘zgarishiga ishonaman.

Yevroittifoqda o‘zbekistonlik muhojirlar soni qancha? Ular nega O‘zbekistonda emas, aynan Yevropada o‘zlarini rivojlantirishga intiladi?

Bu masala O‘zbekiston hukumati uchun ham muhim. Mamlakat fuqarolarining Yevropa Ittifoqi davlatlarida ishlash imkoniyatiga ega bo‘lishlarini istaydi. Aksariyat Yevroittifoq aʼzolari mazkur yo‘nalishda O‘zbekiston hukumati bilan bitimlar imzolagan. Bu ijobiy holat albatta. Va O‘zbekiston hukumati buni mamnuniyat bilan qabul qilmoqda. Mehnat muhojirlari soni bo‘yicha statistikani har bir davlat alohida yuritadi. Shuning uchun menda to‘liq statistik maʼlumotlar mavjud emas.

Yevroittifoq O‘zbekistonda energetikaga sarmoyalar kiritmoqda. Ittifoqqa aʼzo mamlakatlar yana qaysi sohalarga investitsiya kiritishni maʼqul ko‘radi?

Yevropa Ittifoqi uchun strategik xomashyo muhim sohalardan biri. Ammo kuni kecha Slovakiya bosh vaziri O‘zbekistonga tashrif buyurganida o‘tkazilgan muzokaralarda ko‘rganimizdek, turli Yevropa davlatlarining o‘ziga xos sanoat yo‘nalishlari va tajribalari bor. Shuning uchun ular o‘zlarining ixtisoslashgan sohalarida O‘zbekiston bilan hamkorlik o‘rnatish imkoniyatiga ega.

Yevropa Ittifoqining 27 aʼzo davlati birgalikda sanoatning deyarli barcha sohalarini qamrab olgan. Shu bois, aniq bir sohaga ustuvor deb qarash qiyin.

Menimcha, O‘zbekistonda Yevropa investitsiyalarini oshirish uchun eng muhim omil — bu muvaffaqiyatli misollarni ko‘rsatishdir. Yaʼni Yevropa kompaniyalari mamlakatda qanday muvaffaqiyatli biznes qilgan, ish o‘rinlari yaratgan, foyda olgan va yaxshi tajriba orttirganini ko‘rsatish lozim. Yaxshi natijalar boshqa sarmoyadorlar uchun ham ijobiy signal bo‘ladi.

Yevropada ishchi kuchi tanqisligi mavjudmi? Masalan, Germaniya O‘zbekistondan ko‘plab hamshiralarni ishga taklif qilmoqda. Bu ishchi kuchi yetishmasligidan dalolatmi?

Ha, buni tan olish kerak. Yevropada demografik o‘zgarishlar natijasida aholining yoshi ulg‘ayib bormoqda. Bu esa iqtisodiyotning ayrim sohalarida ishchi kuchining yetishmasligiga olib kelyapti. Mazkur holat, albatta, har bir davlatda turlicha ko‘rinishda bo‘lishi mumkin. Lekin umumiy jihatdan olganda, Yevropa davlatlarining o‘zbekistonliklarni ishlashga taklif qilayotgani saxovat emas, balki real ehtiyoj natijasidir.

Demak, Yevropa O‘zbekistondagi yoshlarning salohiyatiga ishonadi?

Albatta. Umid qilamanki, bu jarayon ikki yo‘nalishda bo‘ladi. Yaʼni bir odam bu yerdan Yevropaga boradi, ishlaydi, tajriba orttiradi va keyin O‘zbekistonga qaytib, o‘z mamlakatida bilim hamda ko‘nikmalaridan foydalanadi.

Bu Yevropaning uzoq muddatli strategiyasimi?

Umid qilamanki, ha. Chunki biz O‘zbekiston va butun Markaziy Osiyoda kuchli va farovon jamiyatni shakllantirishga yordam bermoqchimiz.

Markaziy Osiyo mintaqasida aynan nima uchun O‘zbekiston? Axir Qirg‘iziston va Qozog‘iston ham rivojlanib borayotgan davlatlar-ku?

Biz barcha mamlakatlar bilan ishlayapmiz. Masalan, Qozog‘istonga neft va gaz sohasiga ko‘plab sarmoyalar yo‘naltirilgan. O‘zbekiston esa aholisi soni bo‘yicha mintaqadagi eng yirik davlatdir. Bu juda jozibador omil hisoblanadi va shu sababli ham investitsiya kiritishga asos bor.

Ayni paytda boshqa davlatlarga sarmoya kiritish uchun ham turli sabablar mavjud. Har bir kompaniya o‘ziga mos imkoniyatni topadi.

So‘nggi besh yilda O‘zbekistonda qilingan o‘zgarishlar Yevropa bizneslari uchun osonlik yaratdimi?

Menimcha, imkoniyatlar mavjud. Ko‘p islohotlar amalga oshirilgan. Biroq hanuzgacha Yevropa investitsiyalari soni boshqa mintaqalarga nisbatan kam. Mazkur holat Yevropa kompaniyalari hali O‘zbekistonda keng ko‘lamli sarmoya kiritishga to‘liq tayyor emasligidan dalolat beradi. Bu nafaqat Yevropa uchun, balki O‘zbekiston uchun ham yo‘qotishdir. Shu bois O‘zbekistonga eng maqbul yo‘l — Yevropa sarmoyalarini jalb qilish uchun zarur bo‘lgan shart-sharoitlarni yaratishdan iborat bo‘lishi kerak.

Ana shunday shart-sharoitlar sifatida nimalarni ko‘rsatgan bo‘lardingiz?

Eng muhimi — teng raqobat muhiti va shaffof boshqaruv tizimi. Yaʼni sarmoyador mamlakatga kelganda faqat bugun emas, ertaga va kelasi yilda ham nima bo‘lishini aniq bilib tursin. Qonunchilik, hukumat bilan ishlash mexanizmlari va hukumatning sarmoyadorga munosabati tushunarli va barqaror bo‘lishi zarur.

“Daryo” muxbirlari Islombek Umaraliyev va Mohinur Sultonova suhbatlashdi