Yevropa davlatlari ichida faqat Shveysariya haqiqiy qal’a hisoblanadi. Bu kichik Alp tog‘laridagi mamlakat, tinchliksevar obro‘siga qaramay, tabiiy, harbiy va madaniy omillarni o‘zida mujassam etgan bo‘lib, uni tashqi bosqinlar oldida deyarli yengilmas qiladi. Nega Shveysariyani Yevropaning eng zabt etib bo‘lmaydigan davlati deb atashadi va nima uchun uni egallash deyarli imkonsiz?
Shveysariyaning yuragi bu ulkan Alp tog‘lari bo‘lib, ular har qanday dushmanga qarshi tabiiy qalqon vazifasini bajaradi. Yuqori tog‘ tizmalari, chuqur jarliklar va tor dovonlar yurish qilayotgan harbiy kuchlar uchun yengib bo‘lmas to‘siqlarni yaratadi. Sen Gotard kabi asosiy yo‘llar osonlik bilan nazorat qilinadi. Tog‘lardagi iqlim, o‘zgaruvchan ob-havo va qor ko‘chkilari maxsus tayyorgarliksiz qo‘shinlar uchun katta xavf tug‘diradi, oziq-ovqat va boshpana kabi resurslar esa cheklangan bo‘lib, uzoq davom etuvchi harbiy yurishlarni deyarli imkonsiz qiladi. Alp tog‘lari Shveysariyani tabiiy labirintga aylantiradi, bunda doimiy ustunlik himoyachilar tomonida bo‘ladi.
Biroq Shveysariyani zabt etib bo‘lmas qiladigan jihat faqat tabiiy sharoit emas. Bu mamlakat 1815-yilda Vena kongressida mustahkamlangan “qurolli betaraflik” doktrinasiga amal qiladi. Betaraflik zaiflik degani emas. Har bir erkak 19 yoshdan 34 yoshgacha harbiy xizmatni o‘tashi shart va ular zaxirada qoladi. Bu esa katta armiyani tez safarbar qilish imkonini beradi. Mamlakat burchaklarida yerosti bunkerlar, tunnellar va qal’alar mavjud. Ko‘plab ko‘priklar, yo‘llar va tunnellar minalashtirilgan bo‘lib, bosqin bo‘lsa portlatib yuborilishi mumkin. Sovuq urush davrida Shveysariya har bir fuqaro sig‘ishi mumkin bo‘lgan bunkerlarga ega tizimni saqlagan. Katta harbiy bazalar o‘rniga mamlakat markazlashmagan mudofaa tizimiga tayanadi, bu esa dushman uchun hal qiluvchi zarba berishni juda qiyinlashtiradi. Shveysariya armiyasi hujum uchun emas, balki mukammal darajadagi himoya uchun mo‘ljallangan.
Shveysariyani himoyalovchi yana bir muhim omil bu milliy ruhdir. Shveysariyaliklar o‘z mustaqilligidan faxrlanadi va uni oxirigacha himoya qilishga tayyor. Shveysariyaning milliy qahramoni bo‘lgan Vilgelm Tell haqidagi afsona, ozodlik uchun kurash ramzi bo‘lib, hanuzgacha xalqni ruhlantiradi. Shveysariyada nemis, fransuz, italyan va reto-romans tillari mavjud bo‘lishiga qaramay, fuqarolar o‘z mamlakatini saqlab qolish maqsadida birlashgan. Har bir fuqaro omon qolish va qarshilik ko‘rsatish asoslariga o‘rgatilgan, ko‘pchilikning uyida esa xizmatdan keyin berilgan qurollar saqlanadi. Bundan tashqari, Shveysariyada bosqinchilarni jalb qiladigan katta tabiiy boyliklar yo‘q, bu esa uni iqtisodiy jihatdan ham zabt etishga arzimas holga keltiradi.
Tarix Shveysariyaning yengilmasligini tasdiqlaydi. Hatto Napoleon ham bu mamlakatni egallash o‘rniga undan aylanib o‘tishni yoki ittifoq tuzishni afzal ko‘rgan. Ikkinchi jahon urushi davrida natsistlar Germaniyasi Shveysariyaga “Tannenbaum operatsiyasi” deb nomlangan bosqinni rejalashtirgan edi, biroq buning bahosi haddan tashqari baland bo‘lishini tushunib, bu fikrdan voz kechgan. Shveysariya Yevropadagi bosqindan omon qolgan kam sonli davlatlardan biri bo‘ldi. Bugungi kunda ham u mudofaa qobiliyatini saqlab qolmoqda va zamonaviy texnologiyalarga sarmoya kiritmoqda. Shu bilan birga, betaraflik tamoyili o‘zgarmasligicha qolmoqda. Shveysariya NATO kabi harbiy bloklarga a’zo emas, ammo boshqa davlatlar bilan gumanitar va tinchlikparvarlik missiyalarida faol hamkorlik qiladi.
Shveysariya oddiy davlat emas, balki puxta o‘ylangan mudofaa tizimidir. Bu tizimda hamma narsa — Alp tog‘laridan tortib fuqarolargacha — mustaqillikni himoya qilishga xizmat qiladi. Bosqin qilishga urinishlar tog‘li va o‘ta murakkab hudud, puxta tayyorlangan armiya hamda xalq qarshiligi, asosiy infratuzilmaning yo‘q qilinishi va iqtisodiy foydaning yo‘qligi sababli muvaffaqiyatsizlikka uchraydi.
Yevropada chegaralar ko‘p marotaba o‘zgargan bo‘lsa-da, Shveysariya ozodlikning mustahkam qal’asi bo‘lib qolmoqda.
Izoh (0)