“Ta’minot zanjiri mahsulot yetkazib berish vaqtini qisqartiradi, xarajatlarni kamaytiradi”. AQSHda ishlayotgan o‘zbekistonlik mutaxassis bilan suhbat

Salixov Sohibxon AQSHdagi hamyurtimiz. U tahsilni Toshkentda olib, keyinchalik Amerikada davom ettirgan. Jahonning yirik korxonalarida amaliyot olib borib, hozirda zamonaviy kasbning egasi. Suhbat davomida Sohibxon o‘zining qiziqarli va ilhomlantiruvchi hayot yo‘li hamda bilim va tajribalari haqida batafsil ma’lumot berdi.

— Sohibxon, o‘zingiz haqida qisqacha ma’lumot bering.

— Asli Toshkentdanman. Bakalavriatni Singapur Menejmentni rivojlantirish instituti bilan hamkorlikda faoliyat yurituvchi Wales universitetida tamomlaganman. So‘ngra kasbiy faoliyatimni “Uzsanoatexport” va O‘zbekistondagi yangi hamda muhim investitsion loyihalar doirasida, Peugeot Citroen va Volkswagen kabi global brendlar ostida faoliyat yurituvchi korxonalarda davom ettirdim. O‘zbekiston uchun dolzarb loyihalarda ishtirok etib, sohamda o‘sish uchun ishonch hosil qildim.

O‘rganishga qiziqishim sabab Wisconsin—Madison universitetining MBA dasturida ta’minot zanjirini boshqarish mutaxassisligi bo‘yicha tahsil oldim. Bu yo‘nalishdagi bilim va ko‘nikmalarimni yanada chuqurlashtirdim. AQSHda tahsil olish davomida ko‘plab foydali bilimlar orttirib, kasbiy yuksalish imkoniyatlarimni kengaytirdim.

— O‘z sohangiz haqida sodda tushuntirish bersangiz. Ta’minot zanjirini boshqarishni nima uchun tanladingiz?..

— Ta’minot zanjirini oddiy o‘zbekcha misolda tushuntirsam: faraz qiling, siz mehmon kutyapsiz. Mehmonlar soniga qarab bozorlik qilish, muzlatgichning sig‘imini hisobga olish, kutilmagan mehmonlar kelishi ehtimolini nazarda tutish va shu omillarni inobatga olib reja tuzishni ta’minot zanjiri deb atash mumkin.

Yuqoridagi misolda ta’minot zanjirining ahamiyati qanchalik muhim bo‘lsa, korporativ va mamlakat darajasida ham uning o‘rni shunchalik katta. Korxona doirasida ta’minot zanjiri samaradorligi mahsulot yetkazib berish vaqtini qisqartiradi, xarajatlarni kamaytiradi va mijozlar ehtiyojlarini qondirishni yaxshilaydi. Natijada, bu korxonaning raqobatbardoshligini oshiradi, bozorda o‘z o‘rnini mustahkamlashga, mijozlarning ishonchini orttirishga xizmat qiladi va bu orqali sotuv hajmi oshib, korxona nufuzi yuksaladi.

Logistika sohasida mahsulotlarning o‘z vaqtida va kerakli joyga yetib borishini ta’minlaydi, transport tizimining samaradorligini oshiradi. Harbiy sohada esa, qurollar, oziq-ovqat, tibbiy anjomlar va boshqa zarur resurslarning o‘z vaqtida yetkazilishini ta’minlab, milliy xavfsizlikni mustahkamlaydi. Bunday misollarni ko‘plab keltirish mumkin, ammo qisqacha aytganda, bu soha har tomonlama zarur.

— Mehnat faoliyatingiz haqida batafsilroq to‘xtalib o‘tsangiz, qanday to‘siqlar va sinovlarga duch kelgansiz?

— Ish faoliyatim 2015-yilda “Uzsanoatexport” korxonasida global ta’minot tizimidan boshlandi, keyinchalik avtomobil sohasida Peugeot Citroen va Volkswagen brendlariga ulangan. “Uzsanoatexport”da asosiy vazifam mahsulotni ta’minotchilar korxonalaridan xorijdagi hamkorlarga taktik masalalarni hal qilgan holda yetkazib berish bo‘lgan bo‘lsa, “Volkswagen”da faoliyatimda mahalliy bozorga ko‘proq e’tibor qaratdim va bu yerda innovatsiyaga ko‘proq vaqt ajratish imkoniga ega bo‘ldim.

Shaxsiy sinovlar haqida aytsam, o‘zga madaniyat va ish etikasi menga eng katta ta’sir ko‘rsatgan omillardan biri bo‘ldi. Har bir millatning o‘ziga xos muomala madaniyati bor va jamoaga tez moslashish uchun bu jihatni o‘z vaqtida anglash zarur. Menda bu jarayon nisbatan oson kechdi, chunki avvalgi ish joylarim va o‘quv yurtlarimda ko‘plab chet elliklar bilan muloqotda bo‘lganman.

Qo‘shimcha ravishda, o‘qish bilan birga mehnat faoliyatini ham davom ettirdim va ishimga akademik amaliyotni qo‘shdim, chunki xalqaro biznes yo‘nalishida o‘qituvchiga yordamchi sifatida ham ishlaganman. Umuman olganda, kasbiy o‘sish yo‘lim zavqli va tajribalarga boy bo‘ldi.

— Nega tanlovingiz aynan AQSH bo‘lgan?

— AQSH ta’minot zanjirini boshqarish sohasida yetakchi davlatlardan biri bo‘lib, bu yerda malaka orttirish uchun ulkan imkoniyatlar mavjud. Avvalo, o‘qish haqida gapiradigan bo‘lsak, Wisconsin–Madison universiteti ta’minot zanjirini boshqarish bo‘yicha AQSHda yetakchi o‘nlikka kiradi.

Professional rivojlanish nuqtai nazaridan qaraganda ham, pandemiyadan so‘ng AQSHda bu soha yangi cho‘qqiga ko‘tarildi. Davlat tomonidan bu yo‘nalishga asosiy e’tibor qaratilib, korxonalar ko‘plab yangi qiziqarli tashabbuslarni amalga oshirdi. Ushbu jarayonni kuzatib turib, imkoniyatni qo‘ldan boy bermaslikka qaror qildim. Bundan tashqari, AQSHda soha bo‘yicha yangi texnologiyalar va innovatsiyalarni jadallashtirilgan tatbiq etish, zamonaviy infratuzilma va kuchli iqtisodiy baza ta’minot zanjirining global yetakchiga aylanishiga yordam beradi.

7 yillik tajribadan keyin yangi qadamni qo‘yish vaqti kelganini angladim va shundan so‘ng yo‘nalishim bo‘yicha MBA dasturiga hujjat topshirdim. AQSHdagi MBA dasturiga kirishda malaka juda muhim o‘rin tutadi, grant olishda esa yanada ahamiyatli.

— O‘zbekistonda ta’minot zanjiri sohasida qanday tendensiyalarni kuzatyapsiz va ular dunyoda kechayotgan jarayonlardan qanchalik farq qiladi?

—O‘zbekistonda ta’minot zanjiri sohasida bir qancha tendensiyalarni kuzatishimiz mumkin. Birinchidan, mahalliy ishlab chiqarishni rivojlantirishda yirik xalqaro korxonalar sezilarli hissa qo‘shmoqda. Shuningdek, qandolatchilik, qurilish materiallari va boshqa sanoat sohalarida ham mahalliy ishlab chiqarish kengaymoqda.

Ikkinchidan, elektron tijorat ham jadallashtirilmoqda. Elektron tijoratning shakllanishi bilan birga, eshikdan eshikka yetkazib berish tizimi rivojlanmoqda. Bir qator korxonalar tez va ishonchli yetkazib berish xizmatlarini taklif qilmoqdalar, bu esa mijozlar uchun qulaylik yaratib, ularning ehtiyojlarini tez va sifatli qondirishga imkon beradi.

Aslini olganda, O‘zbekistonda ta’minot zanjiri sohasidagi jarayonlar dunyodagi tendensiyalardan jiddiy farq qilmaydi, deb hisoblayman. Ammo avtomatlashtirish va texnologik jihatdan o‘sish uchun hali keng imkoniyatlar mavjud.

—Ta’minot zanjirini boshqarishda eng sezilarli qiyinchiliklar nimada deb hisoblaysiz?

— Bu sohada faoliyat yurituvchi mutaxassislar uchun asosiy muammolardan biri — bozordagi noaniqlik va uzluksiz o‘zgarib turishidir. Globalizatsiya va logistika bilan bog‘liq muammolar ham doim dolzarb bo‘lib kelgan. Shaxsan o‘zim avtomobil sohasida ishlagan paytlarimda bu kabi vaziyatlarni tez-tez uchratganman. Masalan, ko‘pchilikka yaxshi tanish bo‘lgan holat — yarimo‘tkazgich tanqisligi bunga yaqqol misol bo‘la oladi.

Bundan tashqari, texnologik o‘zgarishlar, yetkazib beruvchilar bilan bog‘liq muammolar, moliyaviy cheklovlar, malakali ishchi kuchi yetishmasligi va ta’minotdagi turli xavflar ham ish jarayonini qiyinlashtiradi. Ushbu muammolarni yengib o‘tish uchun korxonalar zamonaviy texnologiyalarni joriy etishlari, samarali boshqaruv tizimlarini yaratishlari va xavflarni boshqarish strategiyalarini ishlab chiqishlari zarur.

— Sohangizda mutaxassis sifatida muvaffaqiyatga erishishda qaysi omillar asosiy ahamiyatga ega?

— Avvalo, sohada yuz berayotgan eng so‘nggi texnologiyalar va tendensiyalarni doimiy ravishda kuzatib borish. Chunki innovatsion yechimlarni o‘z vaqtida qabul qilish va ulardan natijali foydalanish nafaqat samaradorlikni oshiradi, balki raqobatda bir qadam oldinda bo‘lishga yordam beradi.

Muvaffaqiyatga erishishda dolzarb bo‘lgan jihat — muammolarni tezkor hal qilish qobiliyati va moslashuvchanlikdir. Mutaxassis bozordagi o‘zgarishlarga tezkor javob berishga va kutilmagan vaziyatlarga moslashishga tayyor bo‘lishi lozim. Bu sifatlar turli sharoitlarda maqsadli strategiyalar ishlab chiqish va amalga oshirishda dolzarb ahamiyatga ega.

Komila Qalandarova suhbatlashdi
9-sentyabr 2024-yil