Yevropada xavfsizlik va hamkorlik tashkilotining Demokratik institutlar va inson huquqlari bo‘yicha byurosi (YXHT DIIHBB) O‘zbekistonda o‘tkazilgan referendumning dastlabki natijalari bo‘yicha xulosa berdi. “Daryo” mazkur xulosalarning e’tiborga molik jihatlarini havola etadi.
Xulosaga ko‘ra, 30-aprelda bo‘lib o‘tgan konstitutsiyaviy referendum texnik jihatdan puxta tayyorlangan. O‘zgartirishlar loyihasini muhokama qilish jarayoni keng qamrab olingan.
Referendum so‘nggi yillarda amalga oshirilgan keng ko‘lamli islohotlarning davomi sifatida taqdim etilgan. Qonunchilikka ba’zi texnik yaxshilanishlar kiritildi, biroq uni xalqaro standartlarga moslashtirish uchun ko‘proq harakat talab etiladi.
Markaziy saylov komissiyasi o‘z vakolatlarini samarali bajardi, hukumat tomonidan referendum kuni haqida keng qamrovli axborot kampaniyasi uyushtirildi va konstitutsiya loyihasiga ayrim o‘zgartirishlar kiritilgani ilgari surildi. Cheklangan miqdordagi saylov uchastkalarida ovoz berish jarayoni silliq kechdi, biroq ovoz berish va ovozlarni sanab chiqish jarayonida jarayonning yaxlitligiga putur yetkazuvchi turli qonunbuzarliklar kuzatildi.
YXHT DIIHBBning ko‘plab suhbatdoshlari taklif etilayotgan o‘zgarishlarni gender tengligini ta’minlovchi va davlatning fuqarolar hamda ijtimoiy himoyaga muhtoj guruhlar oldidagi ijtimoiy majburiyatlarini oshiradigan takomillashtirish sifatida olqishladi. YXHT DIIHBB bilan uchrashgan ko‘plab ishtirokchilar konstitutsiyaviy islohot jarayoni yetarlicha cho‘zilganini va ko‘plab takliflar inobatga olinganini ta’kidladi.
Ayrimlar bir qancha munozarali masalalar yuzasidan yetarlicha munozara bo‘lmaganini qo‘shimcha qildi. Markaziy saylov komissiyasi o‘z vakolatlarini samarali amalga oshirdi va qonunda belgilangan barcha muddatlarga rioya qildi. Referendum o‘tkazuvchi quyi bo‘g‘in komissiyalarining mustaqilligi va betarafligiga mahalla qo‘mitalari ishtirokida putur yetkazildi.
Saylovchilar haqidagi ma’lumotlar turli formatlarda taqdim etilib, shaffoflikni ta’minladi. Referendumda ishtirok etish va referendum masalasini yoqlab ovoz berish chaqiriqlari saylovchilar tomonidan taqdim etilgan ma’lumotlarning betarafligini bekor qildi. Nogironligi bo‘lgan shaxslarning saylov jarayonlarida faolligini oshirish borasida salmoqli ishlar amalga oshirildi.
Ovoz beruvchi fuqarolar o‘zlarining ro‘yxatga olish ma’lumotlarini ham onlayn, ham saylov uchastkalarida shaxsan tekshirish imkoniyatiga ega bo‘ldi.
Mamlakatda 2016 yildan buyon xotin-qizlarning ijtimoiy-siyosiy hayotdagi ishtirokini kuchaytirishga qaratilgan islohotlar izchil davom ettirilib, parlamentdagi ayollar soni sezilarli darajada oshdi. Ayni paytda 150 o‘rinning 48 tasini ayollar egallab, ulardan ikkitasi spiker o‘rinbosarlaridir.
Biroq, umuman olganda, ayollarning siyosiy maydonda, jumladan, davlat boshqaruvida ishtiroki yetarli emasligicha qolmoqda. Hukumatdagi 27 vazirdan faqat 2 nafari ayol. Hamma hokimlar erkaklar. Referendum ma’muriyatida ayollar soni yetarli edi, lekin rahbarlik lavozimlarida kamroq edi.
MSK 380 dan ortiq xalqaro kuzatuvchilarni akkreditatsiyadan o‘tkazdi. YeXHT majburiyatlari va xalqaro standartlardan farqli ravishda, fuqarolik jamiyati tashkilotlariga kuzatuvchilarni tayinlashga ruxsat berilmadi, bu esa referendum jarayonining shaffofligini pasaytirdi.
YXHT DIIHBB referendum kunini tizimli yoki har tomonlama kuzatmagan, biroq cheklangan miqdordagi saylov uchastkalariga tashrif buyurgan. Ovoz berish jarayoni muammosiz o‘tdi. Ko‘pgina kuzatilgan hollarda referendum o‘tkazuvchi uchastka komissiyalari muhim protsessual bosqichlarni e’tiborsiz qoldirib, saylovchilarni aniqlash tartib-taomilini o‘tkazib yuborgan. Referendumning dastlabki natijalarini e’lon qilish tartibli o‘tdi, ammo yetarlicha shaffof emas. Referendumda ovoz beruvchilarning 84,5 foizi ishtirok etdi.
Izoh (0)