Европада хавфсизлик ва ҳамкорлик ташкилотининг Демократик институтлар ва инсон ҳуқуқлари бўйича бюроси (ЕХҲТ ДИИҲББ) Ўзбекистонда ўтказилган референдумнинг дастлабки натижалари бўйича хулоса берди. “Дарё” мазкур хулосаларнинг эътиборга молик жиҳатларини ҳавола этади.
Хулосага кўра, 30 апрелда бўлиб ўтган конституциявий референдум техник жиҳатдан пухта тайёрланган. Ўзгартиришлар лойиҳасини муҳокама қилиш жараёни кенг қамраб олинган.
Референдум сўнгги йилларда амалга оширилган кенг кўламли ислоҳотларнинг давоми сифатида тақдим этилган. Қонунчиликка баъзи техник яхшиланишлар киритилди, бироқ уни халқаро стандартларга мослаштириш учун кўпроқ ҳаракат талаб этилади.
Марказий сайлов комиссияси ўз ваколатларини самарали бажарди, ҳукумат томонидан референдум куни ҳақида кенг қамровли ахборот кампанияси уюштирилди ва конституция лойиҳасига айрим ўзгартиришлар киритилгани илгари сурилди. Чекланган миқдордаги сайлов участкаларида овоз бериш жараёни силлиқ кечди, бироқ овоз бериш ва овозларни санаб чиқиш жараёнида жараённинг яхлитлигига путур етказувчи турли қонунбузарликлар кузатилди.
ЕХҲТ ДИИҲББнинг кўплаб суҳбатдошлари таклиф этилаётган ўзгаришларни гендер тенглигини таъминловчи ва давлатнинг фуқаролар ҳамда ижтимоий ҳимояга муҳтож гуруҳлар олдидаги ижтимоий мажбуриятларини оширадиган такомиллаштириш сифатида олқишлади. ЕХҲТ ДИИҲББ билан учрашган кўплаб иштирокчилар конституциявий ислоҳот жараёни етарлича чўзилганини ва кўплаб таклифлар инобатга олинганини таъкидлади.
Айримлар бир қанча мунозарали масалалар юзасидан етарлича мунозара бўлмаганини қўшимча қилди. Марказий сайлов комиссияси ўз ваколатларини самарали амалга оширди ва қонунда белгиланган барча муддатларга риоя қилди. Референдум ўтказувчи қуйи бўғин комиссияларининг мустақиллиги ва бетарафлигига маҳалла қўмиталари иштирокида путур етказилди.
Сайловчилар ҳақидаги маълумотлар турли форматларда тақдим этилиб, шаффофликни таъминлади. Референдумда иштирок этиш ва референдум масаласини ёқлаб овоз бериш чақириқлари сайловчилар томонидан тақдим этилган маълумотларнинг бетарафлигини бекор қилди. Ногиронлиги бўлган шахсларнинг сайлов жараёнларида фаоллигини ошириш борасида салмоқли ишлар амалга оширилди.
Овоз берувчи фуқаролар ўзларининг рўйхатга олиш маълумотларини ҳам онлайн, ҳам сайлов участкаларида шахсан текшириш имкониятига эга бўлди.
Мамлакатда 2016 йилдан буён хотин-қизларнинг ижтимоий-сиёсий ҳаётдаги иштирокини кучайтиришга қаратилган ислоҳотлар изчил давом эттирилиб, парламентдаги аёллар сони сезиларли даражада ошди. Айни пайтда 150 ўриннинг 48 тасини аёллар эгаллаб, улардан иккитаси спикер ўринбосарларидир.
Бироқ умуман олганда, аёлларнинг сиёсий майдонда, жумладан, давлат бошқарувида иштироки етарли эмаслигича қолмоқда. Ҳукуматдаги 27 вазирдан фақат 2 нафари аёл. Ҳамма ҳокимлар эркаклар. Референдум маъмуриятида аёллар сони етарли эди, лекин раҳбарлик лавозимларида камроқ эди.
МСК 380 дан ортиқ халқаро кузатувчиларни аккредитациядан ўтказди. ЕХҲТ мажбуриятлари ва халқаро стандартлардан фарқли равишда, фуқаролик жамияти ташкилотларига кузатувчиларни тайинлашга рухсат берилмади, бу эса референдум жараёнининг шаффофлигини пасайтирди.
ЕХҲТ ДИИҲББ референдум кунини тизимли ёки ҳар томонлама кузатмаган, бироқ чекланган миқдордаги сайлов участкаларига ташриф буюрган. Овоз бериш жараёни муаммосиз ўтди. Кўпгина кузатилган ҳолларда референдум ўтказувчи участка комиссиялари муҳим процессуал босқичларни эътиборсиз қолдириб, сайловчиларни аниқлаш тартиб-таомилини ўтказиб юборган. Референдумнинг дастлабки натижаларини эълон қилиш тартибли ўтди, аммо етарлича шаффоф эмас. Референдумда овоз берувчиларнинг 84,5 фоизи иштирок этди.
Изоҳ (0)