“Javobgarlik belgilansa, har qanday shaxs OAV faoliyatiga aralashishdan tiyiladi” — bloger Shahnoza Soatova OAV faoliyatiga oid konstitutsion o‘zgarishlar haqida

O‘zbekiston konstitutsiyasiga kiritilayotgan o‘zgarishlar doirasida ommaviy axborot vositalari faoliyatiga to‘sqinlik qilish yoki aralashish uchun javobgarlik normalari belgilanmoqda.

Albatta, sohada o‘z yechimini kutayotgan muammolar yetarlicha uchrab turibdi. Ayrim OAV va jurnalistlar hamon o‘z kasb faoliyatlarida turli to‘siqlarga duch kelmoqda. Hanuzgacha ko‘plab davlat organlari va mansabdorlar ochiqlik siyosatiga ko‘nika olmayapti.

Adliya vazirining maʼnaviy-maʼrifiy ishlar samaradorligini oshirish, davlat tili to‘g‘risidagi qonun hujjatlariga rioya etilishini taʼminlash masalalari bo‘yicha maslahatchisi Shahnoza Soatova “Daryo” nashriga bergan intervyusida yuqoridagi kabi muammolarga yechim sifatida ko‘rilayotgan konstitutsion o‘zgarishlarga o‘z munosabatini bildirdi.

“So‘z erkinligi uchun himoya hech qachon ortiqchalik qilmaydi”

Ommaviy axborot vositalari uchun muhofaza vazifasini bajaruvchi moddaning konstitutsiyaga kiritilayotganidan xursandman. Ko‘rib turibmizki, o‘zgarishlar qilinyapti, aksariyati ijobiy o‘zgarishlar. Kuni kecha prezidentimizning ommaviy axborot vositalariga to‘siq qo‘yilmasligi borasida aytgan fikrlari ham ancha keng tarqaldi. Savol tug‘ilishi tabiiy: qonunda ko‘rsatilgan narsaning konstitutsiyaga ham kiritilishiga qanday ehtiyoj bor? Anchadan buyon bloggerlarimiz tomonidan OAV faoliyatiga to‘sqinlik uchun javobgarlik belgilash haqidagi fikrlar bildirib kelinayotgan edi. Norma qachon ishlaydi? Qachonki unga javobgarlik belgilangan bo‘lsa. Javobgarlik belgilanmagan normalar esa amalga ishlamasligiga ko‘p bor guvoh bo‘ldik. Aniq javobgarlikni belgilash norma va mexanizmlari hanuzgacha qonunchiligimizda belgilanmagan edi. Endilikda ularning konstitutsiya darajasida belgilanayotgani kishini xursand qiladi. Menda agar loyiha referendumdan so‘ng maʼqullanadigan bo‘lsa, OAV faoliyatiga to‘sqinlik uchun javobgarlik mexanizmlarini belgilash masalasi hal etiladi degan umid paydo bo‘ldi. Konstitutsiyaga kiritilayotgan bu kabi o‘zgarishlar OAV faoliyati uchun yaxshigina ijobiy impuls beradi, chunki davlat kafolati yanada mustahkamlanmoqda. Endilikda jurnalistlarimiz o‘z huquqlarini har xil normalardan izlab yurmasdan, birgina konstitutsiyaga havola qilgan holda, har qanaqa joyda talab qilishlari mumkin. Yuqorida aytib o‘tganimdek, bu o‘zgarishlar OAV faoliyatiga qo‘shimcha kuch bag‘ishlaydi. Agarda javobgarlik belgilansa, OAV faoliyatiga nisbatan to‘sqinliklarni tiyib turish mexanizmlari paydo bo‘ladi, albatta. O‘z navbatida, bu so‘z erkinligi rivoji uchun ham katta yordam beradi. Olaylik, mansabdor yoki “qo‘li uzun” shaxs OAV tomonidan tayyorlangan qaysidir materialni “o‘chirtirishi”ga yo‘l qo‘yilmaydi. Uzoqqa bormaymiz, yaqin tariximiz guvohlik berib turgan kameralarni sindirish, axborot olish maqsadida kelgan jurnalistning obyektga kirish imkoniyatlarini cheklash kabi jismoniy, maʼnaviy yoki ruhiy to‘sqinlik va bosimlar uchun javobgarlik belgilanadigan bo‘lsa, bu kabi yoqimsiz holatlar kamayadi, albatta. Shu kabi mexanizmlar ishlab chiqilgan holatda, har qanday shaxs javobgarlikka tortilish muqarrarligini anglab, qonunga xilof tarzda “qo‘ng‘iroq qilish” yoki “materiallarni o‘chirtirish”dan tiyiladi. O‘z navbatida, bu jurnalistlarimiz uchun qo‘shimcha himoya bo‘lib xizmat qiladi. Hech qachon so‘z erkinligi uchun himoya ortiqchalik qilmaydi, agar u konstitutsion himoya bo‘lsa, nur ustiga aʼlo nur deyishimiz mumkin.

Shahnoza Soatova, bloger