O‘zbekistonda sut ishlab chiqarish samaradorligi tahlil qilindi
O‘zbekistonda sut ishlab chiqarish samaradorligi tahlil qilindi. Bu haqda Prognozlashtirish va makroiqtisodiy tadqiqotlar instituti xabar berdi.
Ma’lumotlarga ko‘ra, O‘zbekistonda 2016—2022-yillarda sut ishlab chiqarish miqdori deyarli 20 foizga oshgan.
Bu davrda mamlakatda sigirlar soni 17,7 foizga oshib, ishlab chiqarish samaradorligining o‘sishi esa 1 foizdan kam bo‘ldi.
Shunday qilib, 2021-yilda bitta sigirdan sog‘ib olinadigan yillik o‘rtacha sut miqdori atigi 2 310,4 kg ni tashkil etdi. Holbuki, Rossiyada bu ko‘rsatkich 5 016,7 kg ni (2,2 baravar ko‘p), Belarusda 5366,7 kg ni (2,3 baravar ko‘p), Avstriyada 7275,3 kg ni (3,1 baravar ko‘p), Niderlandiyada 9148,8 kg ni (deyarli 4 baravar ko‘p), Isroilda 12736,2 kg ni (5,5 baravar ko‘p)ni tashkil etadi.
O‘zbekistonda har ming kishiga 140 bosh sigir to‘g‘ri kelgan bir paytda, AQSHda bor-yo‘g‘i 40 bosh, Buyuk Britaniyada 44 bosh, Yevropa Ittifoqi mamlakatlarida 45-48 bosh sigir to‘g‘ri keladi.
Bularning barchasi yaylov muammosini yuzaga keltiradi. Ularning aksariyati yomon ahvolda. 2,5 million gektarga yaqin yaylovlar yaroqsiz holatga kelgan.
Mahalliy olimlarning fikricha, hozirgi kunda mamlakatdagi yaylov yerlarining 16,4 million gektari (78 foiz) yaroqsiz holatga kelgan, yaylov va pichanzorlarda o‘simlik turlari soni 20 foizdan ko‘proqqa, hosildorlik esa 2 barobar kamaygan.
Shunday qilib, sut ishlab chiqarish samaradorligini oshirish masalasi hozirgi vaqtda juda keskin.
Sigirlarning mahsuldorligini oshirish uchun quyidagilar talab qilinadi:
1. Hayvonlarni muvozanatli ozuqalar bilan ta’minlash.
Hozirgi vaqtda yem-xashak ekinlari ekinlarining ulushi umumiy ekilgan maydonning atigi 8,4 foizini tashkil etsa, 90-yillarning boshlarida bu ko‘rsatkich taxminan 20 foizni tashkil etgan. Omuxta ozuqalar yetarli emas va ularning narxi juda yuqori. Bunday holatning asosiy sabablari ularni ishlab chiqarish uchun xom ashyoning yetishmasligidir (yem-xashak ekinlari yetishmasligi tufayli).
2. Chorvachilikda ko‘lam samaradorligiga erishish.
Aholi boqadigan qoramollar asosan yuqori mahsuldor zotli qoramollar emas, balki mahalliy oddiy zotlarga tegishli. Agar siz mahalliy sigirlardan kuniga o‘rtacha 4 litrdan 5 litrgacha sut olishingiz mumkin bo‘lsa, unda yuqori mahsuldor zotli sigirlardan o‘rtacha 15 litrdan 20 litrgacha olish mumkin. Sutning katta qismi (93,4 foiz) kichik oilaviy (dehqon) fermer xo‘jaliklarida ishlab chiqariladi. Shunga ko‘ra, bunday fermer xo‘jaliklarida yirik qoramol podasining hajmi juda kichik — o‘rtacha 2-3 bosh.
Ayni paytda chorvachilik fermalarining samaradorligi bevosita podaning kattaligiga bog‘liq: podaning kattalashishi bilan sut mahsuldorligi oshadi.
3. Zamonaviy texnologiyalar va ilmiy yutuqlarni joriy etishni faollashtirish.
Chorvachilik sanoatini yuqori malakali kadrlar bilan ta’minlash darajasi pastligicha qolmoqda, shu jumladan hayvonlarni sun’iy urug‘lantirishda. Sun’iy urug‘lantirishdan foydalanish sut sog‘ib olishni 30 foizdan ko‘proqqa oshiradi.
Bu vazifalarni hal etish ishlab chiqarish samaradorligini oshirish hisobiga mamlakatda sut ishlab chiqarishni ko‘paytirish va yaylov yerlariga yuklamani kamaytirish imkonini beradi.
