Ўзбекистонда сут ишлаб чиқариш самарадорлиги таҳлил қилинди

Ўзбекистонда сут ишлаб чиқариш самарадорлиги таҳлил қилинди. Бу ҳақда Прогнозлаштириш ва макроиқтисодий тадқиқотлар институти хабар берди.

Маълумотларга кўра, Ўзбекистонда 2016—2022 йилларда сут ишлаб чиқариш миқдори деярли 20 фоизга ошган.

Бу даврда мамлакатда сигирлар сони 17,7 фоизга ошиб, ишлаб чиқариш самарадорлигининг ўсиши эса 1 фоиздан кам бўлди.

Шундай қилиб, 2021 йилда битта сигирдан соғиб олинадиган йиллик ўртача сут миқдори атиги 2  310,4 кг ни ташкил этди. Ҳолбуки, Россияда бу кўрсаткич 5 016,7 кг ни (2,2 баравар кўп), Беларусда 5366,7 кг ни (2,3 баравар кўп), Австрияда 7275,3 кг ни (3,1 баравар кўп), Нидерландияда 9148,8 кг ни (деярли 4 баравар кўп), Исроилда 12736,2 кг ни (5,5 баравар кўп)ни ташкил этади.

Ўзбекистонда ҳар минг кишига 140 бош сигир тўғри келган бир пайтда, АҚШда бор-йўғи 40 бош, Буюк Британияда 44 бош, Европа Иттифоқи мамлакатларида 45-48 бош сигир тўғри келади.

Буларнинг барчаси яйлов муаммосини юзага келтиради. Уларнинг аксарияти ёмон аҳволда. 2,5 миллион гектарга яқин яйловлар яроқсиз ҳолатга келган. 

Маҳаллий олимларнинг фикрича, ҳозирги кунда мамлакатдаги яйлов ерларининг 16,4 миллион гектари (78 фоиз) яроқсиз ҳолатга келган, яйлов ва пичанзорларда ўсимлик турлари сони 20 фоиздан кўпроққа, ҳосилдорлик эса 2 баробар камайган.

Шундай қилиб, сут ишлаб чиқариш самарадорлигини ошириш масаласи ҳозирги вақтда жуда кескин.

Сигирларнинг маҳсулдорлигини ошириш учун қуйидагилар талаб қилинади:

1. Ҳайвонларни мувозанатли озуқалар билан таъминлаш. 

Ҳозирги вақтда ем-хашак экинлари экинларининг улуши умумий экилган майдоннинг атиги 8,4 фоизини ташкил этса, 90 йилларнинг бошларида бу кўрсаткич тахминан 20 фоизни ташкил этган. Омухта озуқалар етарли эмас ва уларнинг нархи жуда юқори. Бундай ҳолатнинг асосий сабаблари уларни ишлаб чиқариш учун хом ашёнинг етишмаслигидир (ем-хашак экинлари етишмаслиги туфайли).

2. Чорвачиликда кўлам самарадорлигига эришиш. 

Аҳоли боқадиган қорамоллар асосан юқори маҳсулдор зотли қорамоллар эмас, балки маҳаллий оддий зотларга тегишли. Агар сиз маҳаллий сигирлардан кунига ўртача 4 литрдан 5 литргача сут олишингиз мумкин бўлса, унда юқори маҳсулдор зотли сигирлардан ўртача 15 литрдан 20 литргача олиш мумкин. Сутнинг катта қисми (93,4 фоиз) кичик оилавий (деҳқон) фермер хўжаликларида ишлаб чиқарилади. Шунга кўра, бундай фермер хўжаликларида йирик қорамол подасининг ҳажми жуда кичик — ўртача 2-3 бош.

Айни пайтда чорвачилик фермаларининг самарадорлиги бевосита поданинг катталигига боғлиқ: поданинг катталашиши билан сут маҳсулдорлиги ошади.

3. Замонавий технологиялар ва илмий ютуқларни жорий этишни фаоллаштириш. 

Чорвачилик саноатини юқори малакали кадрлар билан таъминлаш даражаси пастлигича қолмоқда, шу жумладан ҳайвонларни сунъий уруғлантиришда. Сунъий уруғлантиришдан фойдаланиш сут соғиб олишни 30 фоиздан кўпроққа оширади.

Бу вазифаларни ҳал этиш ишлаб чиқариш самарадорлигини ошириш ҳисобига мамлакатда сут ишлаб чиқаришни кўпайтириш ва яйлов ерларига юкламани камайтириш имконини беради.