Qo‘y och bo‘lsa, unga sovuq o‘tadi, ayni paytda tog‘da bo‘rilar ko‘paygan: 53 yillik ish tajribasiga ega qashqadaryolik cho‘pon bilan suhbat

Qashqadaryo viloyatining Dehqonobod tumanida 15 ming boshdan ortiq qo‘yi bor cho‘ponlar bor. Ular O‘zbekistonda kechgan anomal sovuq paytida tog‘da qanday jon saqladi, qo‘ylarni sovuq havoda asrab qolish mashaqqatlari nimalardan iborat?

53 yildan beri cho‘ponlik qilib kelayotgan dehqonobodlik Narzulla cho‘pon Xurramov “Daryo” muxbiri bilan suhbatida kasb mashaqqati va anomal sovuqda qo‘ylarini qanday asrab qolgani haqida gapirib berdi.

Ma’lum bo‘lishicha, Qashqadaryo viloyatining Dehqonobod tumanidagi “Qo‘ng‘irot qorako‘lchilik” mas’uliyati cheklangan jamiyati tasarrufida jami 53 ta otar mavjud.

Ko‘p yillik tajribaga ega cho‘ponlardan biri Narzulla Xurramovning ma’lum qilishicha, qo‘ylar sovuq urishi oqibatida ham o‘lishi mumkin.

Men bu kasb bilan shug‘ullanishni boshlaganimda 15 yoshda edim. Yarim asrdan oshdi shu kasbni davom ettirib kelyapman. Ikki nafar o‘g‘lim ham ushbu xo‘jalikda cho‘ponlik qiladi. Biz har doim qishdan oldin qo‘ylar uchun yemish g‘amlab qo‘yamiz. Qo‘ylarning qorni doimo to‘q bo‘lishi kerak. Och bo‘ldimi, demak uni sovuq uradi. Kuchli sovuq urishi natijasida qo‘y o‘ladi. Lekin Dehqonobodda, shaxsan mening faoliyatimda bu holat kuzatilmagan, — deydi cho‘pon Narzulla Xurramov.

Cho‘ponlarning aytishicha, yil qurg‘oqchil va qish sovuq kelsa, chorva mollari uchun ozuqa narxi keskin oshadi.

Hozirda bizda qo‘ylar uchun to‘yimli hisoblangan maydalangan yantoq va paxta ko‘ragi hamda sheluxa kabi dag‘al xashaklar mavjud. Ammo tumanimiz yerlari lalmi yerlar bo‘lgani uchun yil qurg‘oqchil va qish fasli sovuq kelsa ozuqa narxlari oshadi. Shunday paytlarda boshqa viloyatlardan hattoki qo‘shni respublikalardan ozuqa keltiriladi. Yog‘ingarchilik ko‘p bo‘lgan yilda esa yaylovlarda behisob ozuqa topiladi, — deydi suhbatdosh cho‘pon.

Cho‘ponlardan birining aytishicha, harorat 0 darajadan baland bo‘lganda va yerda qor yo‘q paytlarida otarlar kechasi ham boqiladi.

Yoshim 32 da. Shu kasb bilan shug‘ullanayotganimga to‘qqiz yil bo‘ldi. Hozir men boqayotdan otarda 283 ta sovliq qo‘y bor. Ayni paytda havo harorati biroz ko‘tarilgani bois boqilayotgan qo‘ylar daladagi mahalliy tilda shag‘alak deb nomlanuvchi o‘simlik hamda shuvoq o‘simligidan ozuqa olib yuribdi. Qo‘ylarni havo haroratiga qarab dalaga olib chiqamiz. Harorat 0 darajadan yuqori bo‘lsa va yerda qor bo‘lmasa, qo‘ylar tungi paytda ham dalaga chiqarilib boqiladi. Aks holda esa kun-u tun qo‘ldan ozuqa berishga majbur bo‘lamiz. Oziqlanganidan so‘ng, faqatgina ularga suv ichirish va oyoqlarining chigalini yozish uchun tashqariga olib chiqamiz, — deydi yosh cho‘ponlardan biri Ilhom Musaylamov.

“Qo‘ng‘irot qorako‘lchilik” MCHJ rahbarining ma’lum qilishicha, 53 ta otarda jami 15 ming 500 bosh qo‘y mavjud.

O‘tgan 2022-yil qurg‘oqchil kelganligi sababli, qo‘ylarimizni qochirish paytida Nishon tumanidagi hamda Surxondaryo viloyatidagi fermerlar bilan shartnoma qilib, qo‘ylarni o‘sha yerda boqdik. Dekabr oyining o‘rtalarida ularni tumanga olib keldik. Anomal sovuq kelishini eshitib, barcha otarlardan xabar olib, ulardagi muammolarni o‘rgandik. Sovuq kunlardan betalofat chiqish uchun barcha chora tadbirlarni ko‘rdik. Qish faslida cho‘ponlarga issiq kiyimlar, oziq-ovqat, texnikalar uchun yoqilg‘ilar beriladi, — deydi jamiyat rahbari Odil Shoto‘rayev.

Ma’lum qilinishicha, jami otarlarda 10 ming 200 bosh naslli qo‘y va echkilar mavjud. Shundan sakkiz mingga yaqin naslli qo‘zi va uloq olish rajalashtirilgan. Qo‘zi va uloqlarning 15 foizi o‘sish uchun qoldiriladi. Yog‘ingarchilik mo‘l paytlarida 30 foizgacha ham naslli qo‘y va echkilarning bolalari o‘sishi uchun qoldiriladi.

O‘zbekistonda kechgan anomal sovuq 2008-yilda ham kuzatilgandi. O‘sha yili tog‘larni 40 kun qor qoplagandi. Ana shunday sovuq qish 1969-yili ham bo‘lgandi. O‘sha paytlarda bunaqa texnikalar yo‘q edi. Hozir yem-xashak uchun barcha texnikalar yetarli. Ozuqa bo‘lmay qolgan paytda, texnikalar yordamida qo‘shni viloyatlardan ham ozuqa olib kelindi, — deydi 53 yildan beri cho‘ponlik qilib kelayotgan dehqonobodlik Narzulla cho‘pon Xurramov.

Cho‘ponning aytishicha, ayni kundagi sovuq otarlar orasiga bo‘ri oralaydigan payt hisoblanadi.

Odatda mol och bo‘lsa, sovuq uradi. Molning yemishi yetarli bo‘lib, u to‘q bo‘lsa sovuq urmaydi. Shuning uchun qishgacha bo‘lgan muddatda barcha sharoitlarni tayyorlab qo‘yganmiz. Hatto qo‘tonlarga ham palatkalar tutib, mollarni sovuqdan asrashga harakat qilamiz. Ammo sovuq paytida otarlar orasiga bo‘ri ham oralaydi. Mollarni asrash uchun har bir otarga 5 tadan qo‘riqchi it boqamiz. Lekin bo‘ri mollarni olgan payti ham bo‘ladi, — deydi cho‘pon.

Cho‘ponlarning “Daryo” muxbiriga bildirishicha, cho‘ponlarning har birida shaxsiy avtomobil bor.

Cho‘ponlikdan daromadimiz yaxshi. Har birimizda shaxsiy yangi avtomobil bor. Yana kimlardadir qo‘shimcha traktorlar ham bor, — deydi u.