Bloomberg nashri 10-noyabr kuni O‘zbekiston haqida “Dunyoning eng ko‘p oltin sotib olgan markaziy banklaridan biri to‘yinmagan” nomli sarlavha bilan maqola chiqardi. “Daryo” buni e’tiboringizga havola qiladi.
O‘zbekiston AQSH va Xitoy davlat qarzlarini sotib olish orqali zaxiralardagi oltin ulushini 50 foizdan pasaytirmoqchi edi. Buning o‘rniga mamlakat o‘zining 32 milliard dollarlik zaxiralaridagi qimmatbaho metal ulushini 65 foizga yetkazdi.
Bu hozirda Jahon Oltin Kengashi (WGC) tomonidan kuzatilayotgan rivojlanayotgan iqtisodlar orasida eng yuqori ko‘rsatkichdir.
Biroq O‘zbekistonning jami zaxiralari Markaziy bank uch yil oldin qimmatbaho quyma oltinlardan voz kechish g‘oyasini ilgari surganidan buyon chorak barobarga oshgan.
Biz G‘aznachilikka sarmoya kiritish haqida o‘yladik, lekin bozorning o‘zi bunga yo‘l qo‘ymadi, — dedi O‘zbekiston Markaziy banki raisi o‘rinbosari Behzod Hamroyev.
Koronavirus pandemiyasi davrida oltin narxi 2020-yilda rekord darajaga ko‘tarilishi munosabati bilan Hamroyev Markaziy bank yo‘nalishini o‘zgartirganini aytdi.
Narxlar juda yaxshi edi va biz oltin sotishni davom ettirdik, — deydi u.
Tog‘-kon sanoati uchun vostichalik guruhi bo‘lgan WGC ma’lumotlariga ko‘ra, markaziy banklar o‘tgan chorakda qariyb 400 tonna oltin sotib olgan.
Shunga qaramay, ular orasida Markaziy Osiyoning eng ko‘p aholisi bo‘lgan mamlakat ajralib turdi. O‘zbekiston 26 tonnalik xaridlar bilan Turkiyadan keyin ikkinchi o‘rinni egalladi.
Oltinning sarmoyadorlar uchun xavfsiz boshpana sifatidagi jozibadorligi Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishi sababli mamlakat Markaziy bankiga joriy etilgan sanksiyalardan so‘ng kuchaydi.
AQSH va uning ittifoqchilari tomonidan olinadigan jarimalar Rossiyaning dollar va yevro kabi xorijiy valyutadagi 300 milliard dollarga yaqin zaxiralariga kirishini to‘xtatgan bo‘lsa-da, quyma oltinlar bundan mustasno.
Mart oyida oltin bir unsiya uchun 2 000 dollardan oshib ketgandi. Bunga global inflyatsiya zarbalari to‘siq sifatida qimmatbaho metallga talabni kuchaytirgani sabab bo‘lgan.
Biroq keyinchalik oltin kamida 1960-yillarning oxiridan beri eng uzoq vaqt — ketma-ket yetti oy davomida pasaydi.
Narxlar birinchi chorakda eng yuqori cho‘qqisiga chiqqanda, O‘zbekiston Markaziy banki 50 tonna oltin sotdi. Sotuvlar bir vaqtning o‘zida ichki xaridlar hisobiga qisman qoplandi.
O‘shandan beri O‘zbekiston bozorga quyma oltinlarni taklif qilmadi. Bu narxlar pasaygani bilan izohlanadi.
Qulay fursat
Biz uchun ikkita omil bor: joriy narx va kelajakdagi narx. Narx ko‘tarilmoqdami yoki u o‘zining eng yuqori cho‘qqisiga yetib, pasayyaptimi? Bu biz izlayotgan daqiqa. Agar narx ko‘tarilayotgan bo‘lsa, kutganimiz ma’qul, — deydi Hamroyev.
1991-yilda Sovet Ittifoqidan mustaqil bo‘lgan O‘zbekiston jahon miqyosida oltin qazib olish bo‘yicha 11-o‘rinni egallaydi.
Markaziy bank yiliga 100 tonnadan ortiq mahalliy mahsulotni sotib oladi, ishlab chiqaruvchilarga mahalliy valyutada to‘laydi va xaridlarning ta’sirini qoplash uchun dollar sotadi.
Yilning dastlabki 10 oyida u 86,5 tonna oltin sotib olib, o‘z zaxiralarini 399 tonnaga yaqinlashtirdi.
Oltin tarixan notinchlik davrida yaxshi samara bergan bo‘lsa-da, bu safar boshqacha bo‘lishi mumkin, chunki global markaziy banklar iqtisodiy o‘sishni rag‘batlantirish niyatida emas, — deya ta’kidlaydi Hamroyev.
Samarqandda bo‘lib o‘tgan II O‘zbekiston iqtisodiy forumi doirasida Xalqaro Valyuta Jamg‘armasining Yaqin Sharq va Markaziy Osiyo departamenti direktori Jihad Azur ham O‘zbekistonning mart oyidan beri oltin sotmayotgani haqida gapirgan edi.
Odatda mamlakatlar narxlar ko‘tarilganda ko‘proq qimmatbaho metall sotadi, agar narxlar tushib boraversa hukumat boshqa bozorlarning o‘zgarishini kutadi. Menimcha, mamlakatning ushbu harakati bozordagi vaziyat va imkoniyatlardan kelib chiqqan qarorga asoslanmoqda, — deydi Jihad Azur.
O‘zbekiston katta miqdorda oltin sotib olayotgan bo‘lsa ham narxlarning pastligi mamlakatning oltin-valyuta zaxiralarini qisqarishiga olib kelmoqda.
2022-yil 1-oktabr holatiga ko‘ra, O‘zbekistonning oltin-valyuta zaxiralari 33,5 mlrd dollarni tashkil qilgan. Zaxiralar o‘tgan oyga nisbatan 570 mln dollarga, ketma-ket uchinchi oy kamaydi. Bu jahonda oltin narxining pasayishda davom etayotgani bilan izohlanadi.
O‘zbekiston zaxiralarining 65 foizi oltindan iborat. Bu ko‘rsatkich bilan mamlakat butun dunyoda Venesueladan keyin ikkinchi o‘rinda turadi. O‘rta Osiyodagi yana bir davlat — Qozog‘istonda ham oltin-valyuta zaxiralarida oltinning ulushi yuqori — 63 foiz.
Bozorda ayni vaziyat qanday?
Yuqorida ta’kidlanganidek, oltin narxlari mart oyida bir unsiya uchun o‘zining eng yuqori cho‘qqisiga chiqib, 2 000 dollardan ham oshib ketgan edi.
Xuddi shu davrda O‘zbekiston Markaziy banki ham katta miqdorda quyma oltinlarni bozorga chiqargan.
O‘shandan beri narxlar muntazam ravishda pasayib kelmoqda. Biroq noyabr oyida oltin yana qimmatlasha boshladi. So‘nggi bir hafta ichida bir unsiya uchun qimmatbaho metall narxlari 72 dollarga oshib 1 700 dollar atrofida bo‘lib turibdi.
Agarda narxlar yuqorilashda davom etsa O‘zbekiston Markaziy banki oltin sotib olishdan ko‘ra sotishni ko‘paytirishi mumkin.
Izoh (0)