The Economist nashri issiq ob-havo butun dunyoga qanday ta’sir qilishini tahlil qildi.
Bu hafta Britaniyada rekord darajadagi harorat 40 gradusdan yuqori bo‘lishi prognoz qilingan edi.
Maktablar yopildi va shifoxonalar muntazam qabullarni bekor qildi. Poyezdlar buzilib qolishidan qo‘rqib, kamroq qatnay boshladi.
Buyuk Britaniya havo kuchlari uchish-qo‘nish yo‘lagi erib ketganidan keyin o‘zining eng yirik aviabazasidan parvozlarni qayta tashkil etishga majbur bo‘ldi.
Bir necha haftalik qurg‘oqchilikdan so‘ng jazirama Fransiya, Gretsiya, Portugaliya va Ispaniyada o‘rmon yong‘inlarini keltirib chiqardi.
Amerikaning ba’zi qismlari o‘zlarining eng issiq yozlaridan birini o‘tkazmoqda. Xitoyning sharqiy va janubiy hududlarida esa so‘nggi haftalarda g‘ayrioddiy yuqori harorat kuzatildi.
Nega dunyo bir vaqtning o‘zida haddan tashqari issiqlikdan aziyat chekmoqda?
Iqlim o‘zgarishi haroratni nihoyatda issiq holatga keltirdi. Bir paytlar kamdan-kam bo‘lgan bunday ob-havo endi tez-tez sodir bo‘la boshladi va imkonsizdek ko‘ringan issiq kunlar paydo bo‘ldi.
Odamlar qazib olinadigan yoqilg‘ilarni yoqish va uglerod saqlaydigan ekotizimlarni yo‘q qilishda davom etar ekan, yangi rekordlar o‘rnatilaveradi.
Bu yilgi jazirama yoz sanoatdan oldingi davrga qaraganda o‘rtacha 1,1—1,3 gradus issiqroq bo‘lmoqda.
Emissiyalarni kamaytirish bo‘yicha global harakatlar haqidagi eng optimistik taxminlar 2100-yilga kelib dunyo yana 1,5 gradus issiqroq bo‘lishini ko‘rsatadi. Amalda, isish darajasi ancha yuqori bo‘lishi mumkin.
Issiqlik bir vaqtning o‘zida ko‘proq joylarda ham sodir bo‘lmoqda. Bu yil amerikalik va avstraliyalik tadqiqotchilar tomonidan tadqiqot chop etildi.
Unda 1979 va 2019-yillar oralig‘ida shimoliy yarim sharning o‘rta va yuqori kengliklarida bir vaqtning o‘zida issiq bo‘lgan kunlarning o‘rtacha soni taxminan 20 dan 143 gacha, ya’ni qariyb yetti barobar ko‘paygani aytilgan.
Sabab emas oqibatlar muhim
Global isishning sababi nima bo‘lishidan qat’i nazar, oqibatlari halokatli. Issiqlik odamlarni o‘ldiradi va mavjud sog‘liq sharoitlarini yomonlashtiradi.
Shuningdek, bunday ob-havo hosildorlikning keskin pasayishiga olib keladi. Masalan issiq havo Hindistonda bu yil bahorda sodir bo‘lgani kabi ekinlarga zarar yetkazishi mumkin.
Uchta shimoliy shtatlarda hosildorlik 10-35 foizgacha tushib ketgan. Muvaffaqiyatsizlik bir mintaqa bilan chegaralangan bo‘lsa, boshqalar odatda kamchilikni to‘ldirishi mumkin.
Ammo agar bir nechta hududlarda global isish sodir bo‘lsa, butun dunyo bo‘ylab tanqislik yuzaga keladi va bu narxlarni oshiradi.
Ukrainadagi urush natijasida yuzaga kelgan buzilishlar shuni ko‘rsatdiki, bunday muammolar inflyatsiyani keltirib chiqarishi va butun dunyoda tartibsizliklarga olib kelishi mumkin.
Boshqa tizimlar ham xavf ostida. Issiqlik ishlab chiqarishdan tortib transportgacha bo‘lgan hamma narsani izdan chiqarishi mumkin.
Izoh (0)