Iyul oyi boshida o‘n minglab Shri-lankaliklar prezident Gotabaya Rajapaksa va uning hukumatini ag‘darish uchun poytaxt Kolomboga namoyish uyushtirdi. The Economist bu holat bo‘yicha tahlil tayyorladi.
Namoyishchilar bilan yuzma-yuz turish o‘rniga, Rajapaksa bir necha kun yashirinib, harbiy samolyotda qochib ketgan. So‘ng Singapurda paydo bo‘ldi va iste’foga chiqdi. Uning ketishi oilaning yigirma yillik siyosiy hukmronligining tugashini anglatadi.
Shri-Lanka qanday qilib bu vaziyatga tushib qoldi?
Siyosiy inqirozning bevosita sababi orolning 22 million aholisi duch kelayotgan iqtisodiy vaziyatdir. Shri-Lanka iqtisodiyoti bir necha oydan buyon pasayib bormoqda.
Koronavirus pandemiyasi davrida sayyohlar sonining kamayishi, chet eldan pul o‘tkazmalarining qisqarishi natijasida yuzaga kelgan valyuta tanqisligi ham bunga sabab bo‘ldi.
Shri-Lanka rupiysi mart oyida dollarga nisbatan 45 foizga arzonlashdi.
Valyuta inqirozini yengish uchun Shri-Lanka hukumati foiz stavkasini oshirdi, rupiy devalvatsiyasini e’lon qildi, resurs tejamkorligini joriy qildi va importni qisqartirdi.
Mamlakatning 2 milliard dollar valyuta zaxirasi mavjud bo‘lsa, bu yil tashqi qarzini to‘lashi kerak bo‘lgan mablag‘ 7 milliard dollarni tashkil etadi. Bu fonda iqtisodiyotni tiklash juda og‘ir vazifadek ko‘rinmoqda.
Mamlakat 2022-yil aprel oyida tashqi qarz to‘lovlarini to‘xtatdi va keyingi oyda rasman defoltga uchradi.
Yoqilg‘i taqchilligi shifokorlarning ishga kela olmasligini, tez yordam mashinalari faoliyatining to‘xtashini va yetishtirilgan oziq-ovqat mahsulotlari shaharlarga yetkazib berilmasgini anglatadi.
Inqirozda tashqi zarbalar muhim rol o‘ynadi. Ammo namoyishchilarning g‘azabining asosiy sababi hukumatning noto‘g‘ri boshqaruvidir.
Rajapaksa hukumati Gotabayaning ukasi Mahinda boshchiligidagi infratuzilma loyihalarini, masalan, port qurish kabi daromad keltirmaydigan loyihalarni moliyalashtirish uchun katta miqdorda qarz olgan va bu natija bermagan.
Bundan tashqari, 2019-yilda yangi saylangan prezident soliqlarni keskin qisqartirishini e’lon qildi. Ushbu populistik chora koronavirus tufayli valyuta tushumlarining pasayishidan oldin budjetni qisqartirishga sabab bo‘ldi.
Hukumat, shuningdek, oziq-ovqat ishlab chiqarish sohasiga zarba berib, dollarni tejash uchun yetti oyga o‘g‘it importini taqiqladi. Bularning barchasi inqirozda asosiy rol o‘ynadi.
Bir necha oydab beri Shri-Lanka va Xalqaro valyuta jamg‘armasi (XVJ) mamlakat qarzini to‘lash rejasi bo‘yicha muzokaralar olib bormoqda.
Bitim juda zarur. Ammo siyosiy notinchlik jarayonni murakkablashtirmoqda.
Bugun — 20-iyulda Shri-Lanka parlamenti bosh vazir Vikramasingxeni mamlakatning yangi prezidenti etib sayladi.
Butun partiyaviy muvaqqat hukumat XVJ bilan muzokaralarni davom ettirishi kutilmoqda.
Avvalroq Shri-Lanka: qanday qilib o‘zgarmas hokimiyat mamlakatni bu ahvolga tushirgani, uning oqibatlari, hozirgi vaziyati va keyingi taqdiri haqida umumiy tahlil berilgan edi.
Izoh (0)