O‘zbekistonda inflyatsiya: narxlar oshishiga nimalar ta’sir ko‘rsatadi?

Prognozlashtirish va makroiqtisodiy tadqiqotlar instituti inflyatsiyaga ta’sir qiluvchi omillar va ularning dinamikasini o‘rgandi.

Inflyatsiya ko‘rsatkichini past darajada ta’minlash makroiqtisodiy barqarorlikning muhim omili hisoblanadi. 

Bu o‘z navbatida, ijtimoiy rivojlanish, investitsiya faolligini oshirish, mamlakat iqtisodiyotini rivojlantirishga xizmat qiluvchi tarkibiy o‘zgarishlarni davom ettirish uchun zarur shart-sharoitlarni yaratadi. 

2022-yil may oyida yillik Iste’mol narxlari indeksi (INI) 11 foizni tashkil etdi. Bunda:

• oziq-ovqat mahsulotlari inflyatsiyasi — 6 foiz; 
• nooziq-ovqat mahsulotlari — 3,6;
• xizmatlar inflyatsiyasi — 1,4 foiz bo‘ldi.

Hisob-kitoblar savdo hamkori bo‘lgan mamlakatlardagi inflyatsiya O‘zbekistondagi inflyatsiyaga ta’sir qiluvchi asosiy omillardan biri ekanligini ko‘rsatdi. 

Chunki import inflyatsiyasining o‘sishi asosiy inflyatsiyaning taxminan 38 foizini ifodalaydi. 

O‘zbekistonda pul massasi, foiz stavkasi va YIM kabi talab omillarining inflyatsiyaga qo‘shgan hissasi 29 foizni tashkil etadi. 

Narxga ta’sir etuvchi omillaridagi o‘zgarishlar O‘zbekistonda iste’mol narxlari indeksining 33 foizga o‘sishiga turtki bo‘lmoqda.

Import inflyatsiyasi 2022-yilning 5 oyida umumiy 11 foiz inflyatsiyaning 4,18 foizini tashkil qildi. 

Unda O‘zbekistonning Rossiya, Xitoy, Qozog‘iston, Janubiy Koreya va Turkiya kabi asosiy savdo hamkorlarining ulushi 2,73 foizga yetdi. 

Import inflyatsiyasiga Rossiya va Xitoy eng katta hissa qo‘shgan. Bu davlatlarning O‘zbekiston umumiy importidagi salmoqli ulushi mos ravishda 21 foiz va 19 foiz. 

Import inflyatsiyaning ta’siri davlatlar kesimida quyidagicha bo‘ldi:

• Rossiya — 0,90 foiz;
• Xitoy — 0,81 foiz;
• Qozog‘iston — 0,45 foiz;
• Janubiy Koreya — 0,30 foiz;
• Turkiya — 0,28 foiz.

Rossiyadan inflyatsiya ta’siri asosan sanoat tovarlari, mashina va transport uskunalarida kuzatiladi. 

Xuddi shunday, Xitoy import inflyatsiyasi asosan mashina va transport uskunalari, ishlab chiqarilgan mahsulotlar va kimyoviy mahsulotlarga ta’sir ko‘rsatdi. 

Qozog‘istondan import inflyatsiyasi asosan oziq-ovqat va sanoat tovarlarida kuzatildi. 

Janubiy Koreya va Turkiyadan import qilingan inflyatsiya mashina va transport uskunalari narxlariga ta’sir ko‘rsatdi.