Islom Karimovning chegaralar o‘zgarmasligi haqidagi bayonoti, NATO bilan shartnoma tuzish orzusi, “bolalar mehnatini arzon sotish kapitalizmga xos”. O‘zbek matbuoti 1-iyunda nimalar haqida yozgan?

Tarix — hayot takrorlardan iborat ekani haqida saboq beruvchi eng yaxshi ustoz; har kunlik bu saboqlardan doim ham vaqtida va to‘g‘ri xulosalar chiqarilmasa-da, tarix baribir beqiyos ustozligicha qolaveradi.

O‘zbekiston va jahonning bundan 90, 60 va 30 yil avvalgi manzarasiga o‘zbek matbuoti ko‘zi bilan imkon qadar nazar solish ham qiziq, ham foydali ko‘rindi. O‘n yillar muqaddam aynan bugungi sanada nimalar bo‘lgan, davr matbuoti ular haqida nima deb yozgan, ushbu voqea-hodisalarga jamoatchilikning munosabati qanday edi — bari “Kun matbuoti tarixi” rukni materiallarida.

90 yil avval. 1932-yil 1-iyun, chorshanba

1932-yilda qanday maktablar o‘rnak qilib ko‘rsatilgan? “Toshkent Oktyabr (hozirgi Shayxontohur) rayon maorif qaramog‘idagi 45-son ‘Kim’ nomidagi 7 yillik maktabiga 31/32-yil o‘quv uchun maorif tomonidan berilgan kontrol raqami bo‘yicha 869 nafar o‘quvchi tortilishi lozim bo‘lsa ham, rayon maorif va maktab tashkilotlarining bu sohadagi zo‘r harakatlari natijasida plan ortig‘i bilan — 1243 o‘quvchini maktabga tortildi”, — deyiladi “‘Kim’ maktabidan o‘rnak oling!” xabarida.

1932-yilda O‘zbekistondagi Kommunistik partiya tashabbusi bilan idora va tashkilotlar, korxona va muassasalar boshqaruvini o‘zbeklashtirish siyosati olib borilgan. Ammo respublika rahbariyatining bu boradagi qarorlari hammayoqda ham ko‘ngildagidek bajarilmagan: “Shahrisabz rayon Kitob stansiyasidagi 79-son paxta zavodi va shu joydagi paxta tayyorlash idorasida... ishlovchilarning 95 protsenti o‘zbek tilini bilmaydirgan ruslar bo‘lganligidan qishloqdan kelgan kolxozchi, yakka xo‘jaliklar o‘zlarining ishlarini bitirib ketishga til tomonidan qiynalayotirlar”, — deyiladi “Yosh leninchi”dagi “Yerlilashtirish qog‘oz ustida” xabarida.

“Shanxay voqealarining qurbonlari yuzasidan motam” xabarining birinchi gapi e’tiborga molik: “28-may kuni yapon qo‘shini Shanxayga kirganidan boshlab 4 oy o‘tdi”.

60 yil avval. 1962-yil 1-iyun, jumma

Quyidagi suratda SSSRdagi baxtli bolalarni ko‘rib turibsiz:

Bu suratda esa kapitalistik mamlakatlardagi yoki kapitalistik mamlakatlarning boshqa mamlakatlarga nisbatan olib borgan siyosati oqibatida qiynalayotgan bolalar:

Albatta, xohish bo‘lsa, SSSRdagi qiynalgan bolalarning ham, kapitalistik mamlakatlardagi baxtiyor bolalarning ham suratlarini topish mumkin. Lekin hozircha propaganda bunga zarurat sezmaydi. Uning o‘rniga propaganda shunday deb yozadi: “Foyda ketidan quvib, bolalar mehnatini arzon sotish kapitalizmga xos razil va chirik odatdir. Kapitalist-imperialist uchun bola emas, pul afzal. Ular uchun o‘g‘il yoki qiz emas, boylik kerak. Onani boladan, bolani onadan juda etayotgan, million-million go‘daklarni yetim qoldirayotgan, ularning yoshlik umrini halokatga duchor etayotgan ham imperializmdir. Shuning uchun ham butun taraqqiyparvar insoniyat imperializmni lan’atlamoqda!”.

Imperializmni lan’atlash mavzusini davom ettirib — sovet jamoatchiligi Yoppasiga qurolsizlanish va tinchlik uchun jahon kongressida qatnashadigan SSSR delegatlariga topshiriq bergan. Topshiriqlardan biri quyidagicha: “NATO bilan Varshava shartnomasi tashkiloti o‘rtasida hujum qilmaslik haqida pakt tuzishga mo‘ljallangan har qanday konstruktiv takliflar qo‘llab-quvvatlansin. Germaniya sulh shartnomasini tuzish va shu asosda G‘arbiy Berlindagi ahvolni normallashtirish yo‘li bilan Germaniya problemasini tezroq hal etish ayniqsa zarurdir”.

Moskvadagi Katta Kreml saroyida Sovet Ittifoqi va Mali Respublikasi xalqlari o‘rtasida do‘stlik mitingi bo‘lib o‘tgan. Unda SSSR yetakchilari, jumladan, Nikita Xrushchyov, shuningdek, Mali prezideti Modibo Keyta qatnashgan. Mitingda Xrushchyov nutq o‘qigan. Uning boshqa nutqlarida bo‘lgani kabi, bunisida ham qiziq o‘rinlar bor. Masalan, uning ta’kidlashicha, “kapitalistik mamlakatlardan farqli o‘laroq, SSSR yosh mustaqil davlatlarga beg‘araz yordam ko‘rsatadi”. Yordamlar beg‘araz bo‘lganiga ishonish qiyin, lekin Xrushchyov gapida qat’iy.

30 yil avval. 1992-yil 1-iyun, dushanba

1992-yilgi O‘zbekistonning baxtiyor bolalari:

1992-yilgi Toshkentning o‘z sinflarini “remont” qilayotgan o‘quvchilari:

1992-yilda mashina ostida qolgan 3 yoshli go‘dak:

Moskvada O‘zbekiston va Rossiya o‘rtasida Do‘stlik, hamkorlik va o‘zaro yordam to‘g‘risidagi shartnoma imzolangan. Shartnomalar imzolangach, prezident Islom Karimov va uning rossiyalik hamkasbi Boris Yelsin jurnalistlar bilan uchrashgan. “Islom Karimov shuni ta’kidladiki, ushbu hujjatlarning imzolanishi chegaralarni qaytadan ko‘rib chiqish xususida gapirayotganlar uchun hushyorbaxsh bir omil bo‘ladi... Uzoq yillar mobaynida qaror topgan sobiq SSSR va O‘zbekistonning chegaralari o‘zgarishi mumkin degan xomxayolni hech kim xayoliga ham keltirmasin”.

Dunyoda nima gap? Rossiya va Gruziya o‘rtasida sobiq SSSRning Batumi, Poti va Ochamchiridagi harbiy-dengiz bazalari u yerdagi kemalari bilan birga Gruziya ixtiyorida qoldirilishi haqida kelishuvga erishilgan.

BMT Serbiya va Chernogoriyani Bosniya va Gersegovinaning ichki ishlariga aralashishda ayblab, ularga nisbatan iqtisodiy jazo choralarini qo‘llagan. “Endilikda bu davlatlar bilan savdo-sotiq, madaniy aloqalarga yo‘l qo‘yilmaydi”, — deb yozadi “Toshkent oqshomi”.

Ushbu material huquqlari mualliflarida saqlangan holda e’lon qilish sharti bilan “Daryo” internet-nashriga taqdim etildi