Olmaliq kon-metallurgiya kombinati birlamchi joylashtirishga (IPO) tayyorlanmoqda. U 2022-yilning noyabr oyida bo‘lib o‘tishi kutilmoqda.
IPO nima va u oddiy odamlarga nima beradi?
IPO (Initial Public Offering) — birlamchi ommaviy taklif, aksiyalarni fond bozori orqali sotish jarayoni. Bu korxona uchun nafaqat pul jalb qilish, balki yangi bosqichga ko‘tarilib, ommaviy va shaffof bo‘lish yo‘li dir. IPO’dan keyin deyarli barcha narsa o‘zgaradi — hisobot shakllaridan tortib rivojlanish rejalarigacha.
IPO o‘tkazish — xususiylashtirish usullaridan biri. So‘nggi yillarda hukumat kompaniyalarni kimoshdi savdosi va arizalar qabul qilish yo‘li bilan sotish orqali iqtisodiyotdagi ishtirokini kamaytirishga harakat qilmoqda.
Oddiy odamlar uchun bu yirik kompaniyaning ma’lum bir qismining egasi bo‘lish va foydaning bir qismini olish imkoniyatidir.
OKMK muvaffaqiyatli kompaniya. 2021-yil yakuniga ko‘ra kombinat 5,3 trillion so‘m sof foyda ko‘rgan – bu davlat ishtirokidagi korxonalar orasida ikkinchi ko‘rsatkichdir (faqat NKMKda ko‘proq bo‘ldi — 10,6 trillion so‘m).
IPO vaqtida kompaniya aksiyalarini kimlar sotib olishi mumkin?
Istalgan kishi. Misol uchun, “Kvars” IPO’si vaqtida 3305 kishi kompaniyaning yangi aksiyadorlariga aylangan.
Aksiyalarning katta qismini ushbu korxona joylashgan Farg‘ona viloyati aholisi sotib olgan. Ular umumiy qiymati 5 mlrd so‘mdan ortiq 1,7 millionta qimmatli qog‘ozlarni xarid qilgan.
Toshkent ikkinchi o‘rinni egallagan — o‘shanda poytaxtliklar tomonidan salkam 2 mlrd so‘mga 655 ming aksiya qog‘ozlari sotib olingan.
Xarid qilish birjada brokerlar orqali amalga oshiriladi. Sotuvga qo‘yishdan avval kompaniya odatda road-show uyushtirib, o‘zi haqida, shuningdek, yutuqlari, muvaffaqiyatlari va rejalari to‘g‘risida hikoya qilib berish asnosidagi bir qator sayohatlar va tadbirlarni o‘tkazadi. Bunday tadbirlar davomida aksiyalarni sotib olishga ariza topshirish ham mumkin.
Aksiyalarni nima qilsa bo‘ladi?
IPO’da kompaniya aksiyalarini sotib olgan shaxs aksiyadorga aylanib, kompaniya ulushiga egalik qiladi. U dividendlar (kompaniya foydasining bir qismi) olish huquqiga ega bo‘ladi.
Biroq masalaning boshqa jihatini ham ko‘zdan qochirmaslik kerak. Arizalarni yig‘ish jarayonida obunalar soni oshib ketishi mumkin — bu vaziyat aksiyalarga bo‘lgan talab taklifdan ko‘ra ortib ketganligini anglatadi. U holda qimmatli qog‘ozlar narxi ham oshishi mumkin.
Murojaatlar ko‘pligi sababli broker ariza qanoatlantira olmasligi yoki qisman qanoatlantira olmasligi ehtimoli mavjud.
Bundan tashqari, aksiyalarni IPO bosqichida sotib olish xavfning oshishi bilan bog‘liq. Kompaniya tomonidan joylashtirishdan avval belgilangan aksiya narxi juda yuqori bo‘lib chiqishi mumkin — ochiq savdo boshlanganidan so‘ng sezilarli darajada tushadi.
Ushbu pasayishdan keyin o‘sish kuzatilishi yoki kuzatilmasligi kompaniyaning keyingi harakatlariga va o‘z faoliyatini qanday olib borishiga bog‘liq.
Avvalroq UzAuto Motors’ning birinchi IPO’si qachon o‘tkazilishi ma’lum bo‘lgan edi.
Izoh (0)