Davlat statistika qo‘mitasi ma’lumotlarga ko‘ra, UzAuto Motors 2021-yilda birgina Labo modelining ishlab chiqarilishini sezilarli darajada oshirdi.
Ishlab chiqarilishi eng sezilarli darajada (57 foizga) pasayib ketgan Spark bo‘ldi. 2020-yili bu modeldagi jami 23 mingta avtomobil ishlab chiqarilgan bo‘lsa, 2021-yili bu ko‘rsatkich bor-yo‘g‘i 9,9 mingtani tashkil qildi.
Nexia ishlab chiqarilishi ikki barobarga, ya’ni 2020-yili 66,4 mingtadan 2021-yili 31,4 mingtaga pasaydi.
Cobalt ishlab chiqarilishi 11 foizga qisqartirildi – o‘tgan yili kompaniya 71 mingta avtomobil ishlab chiqargan bo‘lsa, undan bir yil avval ushbu ko‘rsatkich 79,9 mingtani tashkil qilgan edi.
Gentra va Damas’ning ishlab chiqarilishi sezilarli bo‘lmagan – 2 va 6,5 foizni ko‘rsatdi. Labo ishlab chiqarilishi kuchli darajada – 91,8 foizga o‘sgan yagona model bo‘lib qoldi.
Ishlab chiqarish nima uchun pasaymoqda?
Asosiy sabab – butun jahonda bir necha yillardan buyon davom etib kelayotgan mikrosxemalar yetishmovchiligida.
Chiplar ta’minotidagi uzilishlar sabab bir qator avtokorxonalar faoliyati to‘xtatilib, natijada mikroprotsessorlar xaridi 2020-yilning boshidayoq maksimal darajada qisqargan edi.
Yetishmovchilik tufayli yarimo‘tkazgichlarni sotib olishda sezilarli darajadagi qator navbatlar yuzaga keldi. Ushbu navbatlar oxirida GM, Ford, Fiat Chrysler, Volkswagen, Renault, Subaru, Nissan, Honda va Mazda avtomobil ishlab chiqaruvchi korxonalar turardi.
Ko‘plab yirik avtokorxonalar milliardlab dollarlik ziyon ko‘rdi. GM kompaniyasi Amerikadagi ikkita fabrikasini yopishga ham ulgurdi, Koreyadagi ishlab chiqarish hajmini qisqartirdi va natijada taxmin qilinayotgan daromad hajmini pasaytirdi.
Tanqislik qanday yuzaga keldi?
Mikrosxemalar tanqisligi qator sabablar oqibatida yuzaga kelib, ular orasida masofadan turib ishlashning ommalashuvi hamda kompyuter va noutbuklarga bo‘lgan talabning oshib ketishi natijasida mikroprotsessorlarga bo‘lgan talabning ortib borishi katta ahamiyatga ega bo‘ldi.
Shunga qaramay, ishlab chiqarishning pasayishidan so‘ng yilning ikkinchi yarmida avtosanoat kutilganidan ham tezroq tiklana boshladi.
Bundan tashqari, avtomobillar uchun foydalaniladigan chiplar, ayniqsa, zamonaviy texnologiyalarning takomillashuvi bilan tobora ko‘proq talab qilinayotgan chiplar smartfonlar va shunga o‘xshash boshqa gadjetlar uchun qo‘llaniladigan chiplarga qaraganda anchayin murakkab va maxsus ishlab chiqariladi.
Ularni ishlab chiqarishning o‘ta murakkablashgan jarayoni, pandemiya vaqtida texnikalarga bo‘lgan yuqori talab davriga to‘g‘ri keldi, oxir-oqibatda esa, butun ishlab chiqarish va yarimo‘tkazgichlar ta’minoti zanjirining beqarorligida aks etdi.
Tanqislik UzAuto Motors’ga qanday ta’sir o‘tkazadi?
Dunyoda jami oltita chip ishlab chiqaruvchi korxona mavjud bo‘lib, ularning eng yirigi TSMS va UMC Tayvanda joylashgan. Ushbu chiplardan boshqa kompaniyalar esa mikrokontrollerlarni (MCU) ishlab chiqaradi.
UzAuto Motors har bir avtomobilda yarimo‘tkazgichlarni qo‘llovchi 100—300 butlovchi qismlarni hisobga oladi. Yarimo‘tkazgichlar spidometrlarda, magnitolalarda, shuningdek, navigatsiya tizimlari va boshqalarda foydalaniladi.
Continental Automotive, Renesas, Allegro, Bosch, Infineon, Murata JP, NSC, KEC CN, Swindon kabi kompaniyalar UzAuto Motors’ga mikrokontrollerlarni yetkazib beruvchi asosiy ta’minotchilardir.
Har hafta GM avtomobil korxonalari yarimo‘tkazgichlarni jahon miqyosida taqsimlab chiqadi. Jarayon to‘rtta bosqichga bo‘linadi – ishlab chiqaruvchidan taqsimlovchi shtabga, ulardan ta’minotchilarga, keyin esa avtomobil korxonalariga.
Masalan, Cobalt uchun avtomobil qismlari Meksikadan, Nexia, Lacetti, Spark uchun Janubiy Koreyadan va hokazo.
67 ta butlovchi qismlar uchun jami 38 ta ta’minotchi hisobga olinadi.
Boshqa ishlab chiqaruvchilar kabi UzAuto Motors kompaniyasi ham avtomobillarni qisqartirilgan butlovchi qismlarda ishlab chiqarishni taklif qilgan holda, og‘ir vaziyatdan chiqish yo‘lini izlamoqda.
Misol uchun, yaqinda kompaniya Cobalt va Lacetti modellarini vaqtincha magnitolasiz ishlab chiqarish haqida e’lon qilgan edi.
Ularni ishlab chiqaruvchi Janubiy Koreyaning Humax Automotive kompaniyasi mikrochiplar tanqisligiga duch kelib, ishlab chiqarishni noma’lum muddatga to‘xtatib qo‘ydi. Korxona UzAuto Motors uchun GM tomonidan sertifikatlangan yagona magnitola ta’minotchisi hisoblanadi.
20-dekabrdan 1-fevralgacha avtokorxona Nexia, Spark, Cobalt va Lacetti avtomobillari ta’minoti bo‘yicha yangi buyurtmalarni qabul qilmaydi. Ushbu davr mobaynida korxona navbatda turgan buyurtmalar bo‘yicha mashinalar ishlab chiqarishga o‘z e’tiborini qaratadi.
Avvalroq UzAuto Motors Captiva 5 ta’minoti bo‘yicha shartnoma imzolanishini to‘xtatgan edi. Mijozlarning ma’lum qismi shartnomalarni boshqa modellar bo‘yicha imzolash taklifidan foydalangan bo‘lsa, ularning ma’lum qismiga pullar qaytarib berilgan edi.
Davom etib kelayotgan mikrosxemalar tanqisligidan tashqari, ta’minotlar portlar va temiryo‘llardagi logistik muammolar tufayli qisqargan. Yuk ortilgan konteynerlar 6 oygacha muddatga kechikib kelmoqda.
Keyin nima bo‘ladi?
2022-yil uchun yarimo‘tkazgichlar sohasidagi istiqbolli vazifalar haqidagi Deloitte hisobotida aytilishicha, chiplar tanqisligi davom etadi, ammo u o‘tgan yilgi kabi jiddiy tus olmaydi. Tahlilchilarning fikriga ko‘ra, tanqislik yilning ikkinchi yarmida kamayishi kutilmoqda.
Biroq ishlab chiqarish hozircha qisqarib bormoqda, ko‘plab yangi korxonalar esa 2023-yildagina faoliyatni boshlaydi.
Deloitte’da ta’kidlanishicha, ikkinchi yarim yillikda vaziyat faqat ba’zi sohalar uchun barqarorlashishi mumkin.
Qolgan barcha sohalarda esa vaziyat 2023-yilga kelib, buyurtmaning bajarilish muddati uzoqroq bo‘lgan tarkibiy qismlar uchun esa 2023-yilda yaxshilanadi.
Izoh (0)