Alisa qiziqarli sayohati bilan hammamizga yaxshi tanish bo‘lsa kerak. Kimgadir kitobi, kimgadir multfilmi, yana kimgadir kinosi orqali. Bugun, 4-iyul kuni jahon adabiyotining sara namunalaridan biri bo‘lgan “Alisaning mo‘jizalar mamlakatidagi sarguzashtlari” asari ilk marta nashr etilgan kun. “Daryo” sana munosabati bilan qiziqarli faktlar va asar uchun ishlangan film va multfilmlarning fotojamlanmalarini taqdim etadi.
Kitob bolalar adabiyotini qaysidir ma’noda o‘zgartira olgan va unga quvnoqlik baxsh eta olgan asar sifatida baholanadi. Unda bolalar mo‘jizalar orqali tarbiyalanadi. Muallifi Charlz Lyudvij Dodson (ko‘proq Lyuis Kerroll nomi bilan tanilgan) kitob bilan bog‘liq ko‘plab sarguzashtlarni boshidan kechirgan va bularning barchasini asar qahramonlarining hayoti bilan bog‘lagan.
Kerroll Oksforddagi Krayt-Chyorch kollejida matematika fanidan dars bergan. Kollej dekani Genri Liddellning qizi esa Alisa edi. Morgan kutubxonasi adabiy va tarixiy qo‘lyozmalar kuratori yordamchisi Kerolin Veganing aytishiga qaraganda, kollej xodimlarining bari kampusda yashagan. Shuning uchun ham Kerroll ko‘pincha bolalarga ertak aytib berishni o‘z zimmasiga olardi.
1862-yilning yozida Kerroll Temza bo‘yidagi sayr chog‘ida Alisa Liddell va uning ikki nafar singlisiga fantastik hikoyani so‘zlab beradi. Biroq u hech qachon bolalar yozuvchisi bo‘lish haqida o‘ylab ham ko‘rmagan edi. Qizlar Kerrolldan hikoyani yana va yana davom ettirishni talab qiladi. Shu bois u Alisaning yangi sarguzashtlari haqida hikoyalar to‘qiy boshlaydi.
Hikoyalar Alisa Liddellga juda yoqib tushdi va o‘qituvchisiga ularni qog‘ozga tushirishini so‘radi. Kerroll ancha vaqt o‘tib, “Alisaning yer tagidagi sarguzashtlari” deb nomlangan qo‘lyozmani taqdim etdi. Buni yozuvchi o‘z kundaligida ta’kidlagan. Hikoyalar yaxlit bir roman sifatida yig‘ilgach, Alisaga bayram tuhfasi sifatida sovg‘a qilinadi.
Kerroll o‘z asarini nashrga tayyorlaganda hikoyalar ikki barobar ko‘payadi, “Telbanamo shlyapachi” va “Cheshir mushugi” haqidagi qissalar qo‘shiladi. “Telbanamo shlyapachi” obrazi asarga bolalar qistovi bilan kiritilgan.
Mazkur kitob nashr etilishdan hech qachon to‘xtamagan. U 176 ta tilga tarjima qilingan. Asarning davomi, ya’ni “Alisaning ko‘zgu ortidagi sarguzashtlari” nashr etilganiga yetti hafta o‘tmay sotib tugatilgan.
1863-yil bahor oyida avtor kitobni qayta yozib, o‘z do‘sti Jorj Makdonaldga tahrir uchun yuboradi. Yangi kitobini Rojdestvo bayramiga taqdim etadi va 1865-yil 4-iyul kuni Lyuis Kerroll taxallusi bilan Macmillan and Co britaniya nashriyotida chop etiladi. Asar misli ko‘rilmagan muvaffaqiyatga erishdi. Kitobni birinchi nashri “Lyuis Kerrolldan Alisaning mo‘jizalar mamlakatidagi sarguzashtlari” deb nomlangan bo‘lib, unga Jon Tenniyel rasm chizgan. Ikkinchi kitobi “Alisa oyna ortida” – olti yildan so‘ng 1871-yilda chop etildi. Ikki ertak ham bir asrdan oshgan bo‘lsa-da, hanuzgacha bolalarning sevimli ertagi bo‘lib kelmoqda. Alisa Liddellga sovg‘a qilingan qo‘lyozma Britaniya kutubxonasida saqlanib kelinmoqda.
Asarga ishlangan multfilmdan tashqari 2010-yilda Walt Disney Pictures kinokompaniyasi tomonidan ishlangan “Alisa mo‘jizalar mamlakatida” fantastik-sarguzasht filmi ham tomoshabinlarga taqdim etildi. Kartina rejissori Tim Byorton bo‘lib, unda Jonni Depp, Enn Hetuey, Helena Bonem Karter kabi aktyorlar bosh rollarni ijro etgan. Film premyerasi 5-mart 2010-yilda AQShda bo‘lib o‘tdi. Quyida filmga oid fotosuratlar bilan tanishasiz.
Izoh (0)