• Profilga Kirish
  • 1744009905_435.svg 1744009905_642.svg

  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
Ўзбекча
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
    • USD12591.71
    • RUB160.18
    • EUR14821.7
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Toshkentda
      +42°C
      • Andijon
      • Qarshi
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Farg‘ona
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Termiz
      • Namangan
      • Toshkent
      • Navoiy
      • Toshkent vil
      • Nukus
      • Urganch
    • Daryo
      • Internet-nashr
      • Tahririyat haqida
      • Aloqa ma'lumotlari
      • Foydalanish shartlari
      • Maxfiylik siyosati
      • Yangiliklar arxivi
    • Reklama
    • Ijtimoiy tarmoqlar
      • Instagram | Rasmiy
      • Instagram | Lifestyle
      • Instagram | Sport
      • Facebook | Rasmiy
      • OK | Rasmiy
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Rus tilida
      • YouTube | Daryo Global
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • O‘zbekiston
      • Boshqalar
      • Navoiy
      • Toshkent viloyati
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Qashqadaryo
      • Surxondaryo
      • Xorazm
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Namangan
      • Farg‘ona
      • Andijon
      • Qoraqalpog‘iston
      • Toshkent sh.
      • Mehridaryo
      • Ob-havo
    • Markaziy Osiyo
      • O‘zbekiston (Mahalliy)
      • Afg'oniston
      • Qirg‘iziston
      • Qozog‘iston
      • Turkmaniston
      • Tojikiston
    • Dunyo
    • Pul
      • Biznes
      • Iqtisodiyot
      • Moliya
      • Kripto
    • Madaniyat
      • Kino
      • Kitob
      • Musiqa
      • Shou-biznes
    • Layfstayl
      • Ayollar sahifasi
        • Farzand
        • Go‘zallik
        • Karyera
        • Maslahatlar
        • Moda
        • Retseptlar
      • Texnologiyalar
        • Arxitektura
        • Gadjetlar
        • Ilm-fan
        • Koinot
        • Media
      • Avto
      • Qo‘ziqorin
      • Sayohat
      • Salomatlik
      • Ta’lim
        • Abituriyent
        • Ingliz tilini o’rganamiz
    • Sport
      • Futbol
      • UFC
      • Boks
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Dunyo

    Saddam Husaynning ag‘darilishi, “Iroq ozodligi” operatsiyasi va fuqarolik urushi. AQSh Iroqqa bostirib kirganiga 17 yil bo‘ldi

    2003-yil martda AQSh va koalitsiya qo‘shinlari Iroqqa qarshi harbiy operatsiya boshladi. Rasmiy Vashington dastlab Iroqdagi harbiy operatsiyani “Shok va titrash” deb atadi. Keyinchalik bu operatsiya “Iroqning ozodligi” deb nomlandi. Rasmiy Bag‘dod esa bu urushni “Harb al-havasim” – “hal qiluvchi urush” deb atadi. “Daryo” kolumnisti Nurbek Alimov an’anaviy tarix ruknida Iroqda boshlangan urush sabablari va keyingi tafsilotlar haqida ma’lumot beradi.

    Foto: Google Photos

    Urush sababi

    Ushbu bosqinning rasmiy sababi Saddam Husayn rejimining xalqaro terrorizm bilan aloqasi, xususan, “al-Qoida” harakati bilan, shuningdek, Markaziy razvedka boshqarmasining Iroqda ommaviy qirg‘in qurollari mavjudligi to‘g‘risidagi ma’lumotlari bo‘lib, keyinchalik bu o‘z tasdig‘ini topmadi.

    Birinchi marta Iroqdagi “rejim o‘zgarishi” mumkinligini 2002-yil 6-fevralda AQSh Davlat kotibi Kolin Pauel e’lon qilgandi. 2002-yil 12-sentabrda Jorj Bush BMT Bosh assambleyasida nutq so‘zlab, Saddam Husayn tomonidan “jiddiy xavf” mavjudligi haqida gapirdi. Bushning so‘zlariga ko‘ra, Bag‘dod BMTning qurolsizlanish talablarini bajarishdan bosh tortsa, unga qarshi harbiy harakatlar muqarrar bo‘ladi.

    2002-yil 17-oktabrda AQSh Senati so‘nggi 20 yil ichida harbiy xarajatlarning eng katta o‘sishi bo‘lgan – 37,5 milliard dollarni 355,1 milliard dollargacha oshirishga ruxsat berdi. Bungacha prezident Bush Kongressning Husaynga qarshi kuch ishlatishga ruxsat bergan rezolyutsiyasini imzolab ulgurgan edi.

    Fors ko‘rfazi mintaqasiga 19-mart kuni 255 mingdan ortiq kishidan iborat Amerika-Britaniya guruhi joylashtirildi. “Janubiy” hujum kuchlari esa Kuvaytda joylashtirilgan va taxminan 100 ming kishidan iborat edi.

    Foto: Google Photos

    Foto: Google Photos
    Prezident Jorj Bush Oq Uyda Iroq masalasini muhokama qilyapti

    AQSh qurolli kuchlari tarkibi

    Qo‘shinlar quyidagi tarkiblardan iborat edi: AQSh armiyasining 3-piyodalar diviziyasi (18 ming kishi), 101-havo-desant diviziyasi (20 ming kishi), 82-havo-desant diviziyasining bir qismi (5 ming kishi), 1-dengiz piyoda qo‘shinlari diviziyasi (26,5 ming kishi) va Britaniya Qurolli Kuchlarining 1-tank diviziyasi (22 ming kishi). Ushbu qo‘shinlar xizmatida 600 dan ortiq tanklar bo‘lgan (430 ta Abrams M1 amerika tanklari va 180 ta Britaniyaning Challenger tanklari).

    Fors ko‘rfazi, Sharqiy O‘rta yer dengizi va Qizil dengizning Iroqqa yaqin qirg‘oqlarida 63 ta kema, 7 ta suvosti kemasi va 400 dan ortiq samolyot va vertolyotdan iborat bo‘lgan 7 ta aviatashuvchi kemalar guruhi bor edi. Umuman olganda, 120 ga yaqin harbiy kemalar harbiy amaliyotlar o‘tkaziladigan joylarga ko‘chirildi. Kemalardagi dengizchilar va dengiz piyodalarining umumiy soni qariyb 100 ming kishini tashkil qilardi.

    AQSh harbiy havo kuchlari va uning ittifoqchilari 20 mingga yaqin harbiy xizmatchilar va 300 dan ortiq samolyotlarni jalb qildi. Fors ko‘rfazida joylashtirilgan qo‘shin guruhlarini muvofiqlashtirib turuvchi shtab va qo‘mondonlik punktlari, Saudiya Arabistonida (Ar-Riyod yaqinida), Qatar (Doha yaqinida) hamda Ummon va Kuvayt sohillarida joylashgan edi.

    Iroq qurolli kuchlari tarkibi

    Saddam Husaynning doimiy armiyasi mart oyining boshida 389 ming askardan iborat bo‘lib, 650 mingga yaqini zaxirada bo‘lgan, ya’ni 24 ta diviziya va 7 ta armiya korpusi. Ikkita korpus Iroq shimolida joylashgan, bitta Eron bilan chegarada va bittasi amerikaliklarga qarshi urushning asosiy qismi bo‘lishi taxmin qilingan yerga, Basra shahri yaqiniga joylashtirilgan. Qolgan kuchlar Bag‘dod yaqinida joylashgan. Bundan tashqari, Iroq qo‘shinlari tarkibida 5 ming dona zirhli texnika, 300 ta samolyot va 400 ta vertolyot mavjud edi.

    Foto: Google Photos

    Foto: Google Photos
    Saddam Husayn

    Urushning boshlanishi

    19-mart kuni AQSh boshchiligidagi koalitsiya kuchlari Kuvayt va Iroq chegarasidagi demilitarizatsiya qilingan zonaga kirdi. Xuddi shu kuni Jorj Bush harbiy harakatlarni boshlash buyrug‘ini berdi. Ekspeditsiya kuchlarining qo‘mondoni general Tommi Frenks edi.

    2003-yil 20-martda, Toshkent vaqti bilan soat 07:35 da, AQSh Bag‘dodga birinchi raketa hujumini amalga oshirdi. Kuvayt va Iroq chegarasidagi Amerika qurolli kuchlari, artilleriyadan intensiv zarbalar berishni boshladi. Dengiz piyoda kuchlari va 3-mexanizatsiyalashgan bo‘linma Iroq-Kuvayt chegarasini kesib o‘tib, quruqlikdagi harbiy operatsiyani boshladi. Toshkent vaqti bilan soat 08:15 da AQSh prezidenti Jorj Bush milliy televideniyeda so‘zga chiqib, 35 davlatdan iborat koalitsiya qo‘shinlari Iroqni qurolsizlantirishni boshlaganini e’lon qildi.

    9-aprel kuni Bag‘dod koalitsiya kuchlari tomonidan bosib olindi. 10- va 11-aprel kunlari Iroqning boshqa yirik shaharlari – Kirkuk va Mosul egallandi. Ushbu harbiy operatsiya umumiy 43 kun davom etdi va 1-mayga kelib yakunlandi.

    O‘shanda Iroqqa qarshi harbiy kuch ishlatish qarori dunyoning 45 davlati tomonidan qo‘llab-quvvatlandi. Jumladan, O‘zbekiston ham. 32 ta davlat harbiy kontingent ajratdi. Ammo umumiy qo‘shinlarining 98 foizini AQSh va Britaniyaning askarlari tashkil etdi.

    Foto: Google Photos

    Foto: Google Photos
    Amerikalik askar Saddam Husayn haykalini Qo‘shma Shtatlar bayrog‘i bilan o‘ramoqda. Iroq, 2003-yil

    2003-yil 20-martda Rossiya prezidenti Vladimir Putin Kremlda bo‘lib o‘tgan yig‘ilishda AQSh va Buyuk Britaniya qurolli kuchlari tomonidan Iroqni bombardimon qilish boshlangani munosabati bilan bayonot berdi. Vladimir Putin o‘z bayonotida Iroqqa qarshi harbiy harakatni katta siyosiy xato deb atadi. Rossiya Federatsiyasi prezidenti Iroqqa qarshi harbiy amaliyotlar “dunyo jamoatchilik fikriga zid ravishda xalqaro huquq prinsiplari va normalariga va BMT nizomiga zid ravishda” olib borilayotganini ta’kidladi. Vladimir Putinning Iroq haqidagi bayonoti 20-mart kuni BMT xavfsizlik kengashi va Bosh assambleyaning rasmiy hujjati sifatida tarqatildi va BMT bosh kotibi Kofi Annanga ham yuborildi.

    Urush xarajatlari

    Iroqda 720 soat davom etgan harbiy operatsiyalarni o‘tkazish qiymati 917 million 744 ming 361 dollar va 55 sentni tashkil etdi. Bu 2001-yilda 46 minut-u 10,5 soniyada ishlab chiqarilgan AQSh yalpi ichki mahsulotining ulushiga tengdir. Ushbu xulosalarni harbiy kampaniya natijalari bo‘yicha statistik ma’lumotlar bilan shug‘ullangan AQSh Mudofaa vazirligi berdi.

    Yo‘qotishlar

    2019-yil holatiga ko‘ra, AQSh qo‘shinlarining Iroq urushidagi yo‘qotishlari:

    • 4423 kishi halok bo‘ldi;
    • 31 942 kishi yaralandi;
    • 1 kishi bedarak yo‘qoldi.
    Iroqda halok bo‘lganlar orasida dunyoning 21 mamlakatidan 317 harbiy xizmatchi bor edi. Eng ko‘pi Buyuk Britaniya askarlari bo‘lib, 179 harbiy xizmatchini tashkil etdi.

    Urush paytida Iroq tinch aholisining yo‘qotishlari noma’lum va buni yetarli aniqlik bilan hisoblab bo‘lmaydi. Ba’zi ma’lumotlarga ko‘ra, 1 milliondan ortiq odam vafot etgan.

    Foto: Google Photos

    Foto: Google Photos
    Saddam Husayn sudda. 2006-yil

    Urushdan keyin

    AQSh va koalitsiya harbiylarining tezkor zarbasi Yaqin Sharqdagi eng jangovor qo‘shinlardan biri bo‘lgan Iroq armiyasini tez fursatda tor-mor etdi. Olomonning Iroq diktatori Saddam Husaynning haykalini sindirayotgani kadrlari butun dunyoga tarqaldi. Saddam Husaynning o‘zi qo‘lga olindi va qatl qilindi.

    Biroq oradan bir necha oy o‘tgach, tantanalar umidsizlikka aylandi. Iroqda rejimning qulashi davlatning qulashiga olib keldi, u yerga barcha yo‘nalishlardan jihodchi terroristlar yig‘ila boshladi. Husaynni ag‘darish operatsiyaning eng oson qismi edi, urushdan keyin ham Iroqdagi vaziyat beqaror bo‘lib, mamlakat sunniylar va shialar o‘rtasida uzoq va qonli fuqarolik urushi maydoniga aylanib ketdi.

    26.03.2020, 15:11   Izoh (0)   58721
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Izoh (0)

    Kirish
    Javob qoldiring Bekor qilish

    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Sizning muammoingiz yechimi


    HONOR ilhomlantiruvchi AI texnologiyalarga ega HONOR 400 seriyasini taqdim etdi


    Fitch Ratings “Biznesni rivojlantirish banki” ATB kredit reytingini oshirdi 


    Hududiy elektr tarmoqlari” AJ Fitch Ratings agentligining xalqaro kredit reytingini “BB, barqaror” darajasiga oshirdi


    “AloqaBank” yoshlar bilan ishlashga oid dasturlarni kengaytirmoqda


    Yoz osmonning o‘zidayoq boshlanadi: Silk Avia Toshkentdan Issiqko‘lga kunlik aviaqatnovlarni yo‘lga qo‘ymoqda


    Toshkentda Sting brendi homiyligida "Formula-1" filmining premyerasi bo‘lib o‘tdi


    Kapitalbank investitsiyalari – O‘zbekiston yoshlari kelajagiga sarmoya


    NRG Uzbekistan zamonaviy va keng majmua — Maftun Makon turar joy mavzesini qurish bo‘yicha ulkan loyihani amalga oshirmoqda


    “O‘zbekgidroenergo” AJning xalqaro kredit reytingi BB (barqaror) darajasiga ko‘tarildi


    NRG Uzbekistan 60 gektar maydonda "shahar ichida shahar" keng ko‘lamli turar-joy loyihasini ishga tushirmoqda


    Qashqadaryoning Chimyoni – Miraki haqida siz bilmagan faktlar


    Qashqadaryo va Buxoroda amalga oshirilgan quyosh energiyasi loyihalariga 1 yil to‘lishi munosabati bilan rasmiy tadbir bo‘lib o‘tdi


    Faqat tekshirilgan foydalanuvchilar: nima uchun to‘lov ilovalari  shaxsni tasdiqlashni so‘raydi


    Inflyatsiya va jamg‘armalar: Nega pul o‘z qiymatini yo‘qotadi?


    Fitch Kapitalbankning reytingini "Ijobiy" prognoz bilan tasdiqladi

     

    Tavsiya etamiz

    Isroil AQSHga hujum qilgan kun: o‘nlab amerikaliklarni o‘ldirish bu anglashilmovchilik edimi yoki fitna?

    2 iyul, 19:45

    NATO tarixi – dunyodagi eng qudratli harbiy tashkilotning obro‘si pasaymoqdami?

    26 iyun, 20:31
    Audio Icon

    Joy hammaga yetardi: Jeyms Kemeronga ko‘ra, “Titanik” yo‘lovchilarining omon qolish imkoniyati bo‘lgan

    25 iyun, 23:50

    “Trampning Titanigi to‘xtaydi” — Eron elchisi

    25 iyun, 13:39
     
     
     

    So‘nggi yangiliklarga o‘tish

    CAFA Nations Cup-2025. O‘zbekiston terma jamoasining raqiblari ma’lum bo‘ldi

    Sport | 3 iyul, 16:47

    Toshkentda tez yordam ko‘chada yurak xuruji bilan yotgan erkak olib ketmagani yuzasidan izoh berildi

    O‘zbekiston | 3 iyul, 16:45

    Italiyalik mexanik dunyodagi eng tor avtomobilni ishlab chiqdi (foto)

    Avto | 3 iyul, 16:25

    O‘zbekistonda dollar yana pastladi

    O‘zbekiston | 3 iyul, 16:14

    Tohir Sodiqovdan Jonygacha: Xorazmdagi qovun sayliga qaysi yulduzlar tashrif buyuradi?

    O‘zbekiston | 3 iyul, 16:07

    Nodavlat oliy taʼlim muassasalarining faoliyati takomillashtirilmoqda

    O‘zbekiston | 3 iyul, 11:48

    Shavkat Mirziyoyev Fuzuliy shahriga bordi

    O‘zbekiston | 3 iyul, 16:06

    Ronaldu Diogu Jota va uning ukasining fojiali o‘limiga munosabat bildirdi

    Sport | 3 iyul, 16:01
    Daryo About Us

    “Daryo” internet-nashrining (O‘zbekiston matbuot va axborot agentligi (O‘zMAA, hozirgi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi) tomonidan 13.03.2015 yil sanasida 0944-sonli guvohnoma bilan ommaviy axborot vositasi sifatida ro‘yxatga olingan. Matnli materiallarni to‘liq ko‘chirish yoki qisman iqtibos keltirishga, shuningdek, fotografik, grafik, audio va/yoki videomateriallaridan foydalanishga “daryo.uz” saytiga giperhavola mavjud bo‘lgan va/yoki “Daryo” internet-nashrining muallifligini ko‘rsatuvchi yozuv ilova qilingan taqdirda yo‘l qo‘yiladi. Chop etiladigan ba’zi ma’lumotlar 18 yoshga to‘lmagan foydalanuvchilarga mo‘ljallanmagan bo‘lishi mumkin. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» MChJ, 2013–2025

    Yosh bo‘yicha cheklov

    Xato topdingizmi? Ctrl+Enter’ni bosing

    • Foydalanish shartlari
    • Maxfiylik siyosati
    • Reklama
    Nimani qidiramiz?

    Sign In or Register

    Xush kelibsiz!

    Tizimga kiring yoki Roʻyxatdan oʻting.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Roʻyxatdan oʻting

    Roʻyxatdan oʻtganmisiz? Login.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Sizga parol elektron pochta orqali yuboriladi.

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Matnda xato topdingizmi?

    ×

    Rahmat. Biz sizning xabaringizni oldik va xatoni imkon qadar tezroq tuzatamiz.