O‘zbekiston Sog‘liqni saqlash vazirligi odam papilloma virusiga qarshi vaksina ijtimoiy tarmoqlarda turli xavotirli bahs-munozaralarni keltirib chiqarayotgani sababli mazkur vaksina haqida ma’lumot berdi.
Sog‘liqni salqash vazirligi tomonidan ta’kidlanishicha, bachadon bo‘yni saratoni ayollar salomatligiga tahdid qiluvchi jiddiy kasalliklardan biri hisoblanadi. Statistik ma’lumotlarga ko‘ra, dunyoda birgina 2018-yilda bachadon bo‘yni saratoni bilan qariyb 570 mingta yangi kasallanish holati qayd etilgan. Har yili shu kasallikdan 311 ming nafardan ortiq ayol vafot etadi. Ammo, kasallikning ushbu turining oldini olish borasida sinalgan va samarali usullar mavjud bo‘lib, ulardan biri — odam papilloma virusi (OPV)ga qarshi emlash.
Vazirlik tomonidan qayd etilishicha, joriy yilning oktabr oyidan boshlab O‘zbekistonda barcha 9 yoshli o‘smir qizlar ushbu kasallikka qarshi emlanadi. Natijada kelajakda har yili 1100 ta kasallanish va bachadon bo‘yni xastaligi bo‘yicha 600 ga yaqin o‘lim holatining kamayishiga erishilishi ko‘zda tutilmoqda.Vazirlik xabarida odam papilloma virusi haqidagi bir qator savollarga javob berilgan hamda ijtimoiy tarmoqlardagi ushbu vaksina haqida bo‘lib o‘tayotgan bahs-munozaralar qanchalik asosli ekanligiga aniqlik kiritilgan.
Odam papilloma virusi (OPV) nima?
Papilloma virusli kasallik bo‘lib, uning 200 dan ortiq turi mavjud. Ayrim ko‘rinishlari onkologik xastaliklarni keltirib chiqaradi. Xususan, ayollardagi bachadon bo‘yni saratoni rivojlanishida aynan papilloma virusi yetakchilik qiladi. Virusning 10 ga yaqin turi jinsiy a’zolarni zararlaydi. Uning onkogen xavfi yuqori bo‘lgan turlari esa saratonni paydo qilishi mumkin.
OPVga qarshi vaksina esa turli xavfli kasalliklarga sabab bo‘luvchi OPV infeksiyalari yuqishining oldini olish uchun qo‘llaniladi. Bundan tashqari, odam papilloma virusiga qarshi emlash ayollar va erkaklar jinsiy a’zolarida o‘tkir uchli kondilomalar paydo bo‘lishiga sabab bo‘luvchi OPV infeksiyalari yuqishining ham oldini oladi.
Huquqiy asos bilan mustahkamlangan.
Bachadon bo‘yni saratoni tarqalishiga ko‘ra jahonda ayollarda uchraydigan saraton kasalliklari orasida to‘rtinchi o‘rinda turadi. Dunyoda bo‘lgani kabi, O‘zbekistonda ham bachadon bo‘yni saratoni barcha yoshdagi ayollar o‘rtasida tarqalishi bo‘yicha ko‘krak bezi saratonidan keyingi o‘rinni egallaydi. Kasalliklardan o‘lim ko‘rsatkichi bo‘yicha esa, ushbu xastalik barcha yoshdagi ayollar o‘rtasida ko‘krak bezi va oshqozon bezi saratonidan keyin uchinchi va tug‘ish yoshidagi ayollar (15—44 yosh) orasida esa ikkinchi o‘rinda turadi. Ma’lumotlarga ko‘ra, har yili O‘zbekistonda 1600 nafardan ziyod ayol bachadon bo‘yni saratoni kasalligiga chalinmoqda. Shu bois, butun dunyoda ushbu kasallikning oldini olish muhim ahamiyatga ega.
O‘zbekistonda 2017-yilda Vazirlar Mahkamasi tomonidan bu borada milliy reja tasdiqlangan. U o‘z ichiga bachadon bo‘yni saratonini davolash, palliativ yordam ko‘rsatish bilan birga, OPVga qarshi emlash, bachadon bo‘yni saratonini skrining qilish kabi birlamchi profilaktik tadbirlarni qamrab oladi. Milliy emlash kalendariga ko‘ra, mamlakatda bolalar davlat budjeti hisobidan 12 ta boshqariladigan infeksiyaga qarshi emlanadi. Shuning uchun ham O‘zbekistonda epidemiologik holat barqaror saqlanmoqda. Endilikda OPVga qarshi vaksinaning joriy qilinishi esa yana bir og‘ir kasallik — bachadon bo‘yni saratoni kasalligining oldini olishga xizmat qiladi, deyiladi Sog‘liqni saqlash vazirligi axborotida.
Dunyoning qaysi mamlakatlarida ushbu vaksina amalda?
Ayni paytda OPVga qarshi rejali emlash dunyoning 102 dan ortiq mamlakatida bir yoki bir necha turdagi OPV vaksinasidan foydalanishga ruxsat berilgan. Joriy yilning iyun oyi holatiga ko‘ra dunyoning 96 ta davlati, jumladan, Jahon sog‘liqni saqlash tashkiloti Yevropa mintaqasidagi 33 mamlakat, milliy emlash dasturlariga ushbu virusga qarshi emlashni kiritgan. Shuningdek, 11 ta mamlakat hatto o‘g‘il bolalarni ham emlash dasturini joriy etgan. Emlashning inson salomatligini asrashdagi muhim natijasi bu vaksina ko‘p yillardan beri qo‘llanib kelinayotgan juda ko‘plab davlatlar (AQSh, Rossiya, Avstraliya, Kanada, Daniya, Irlandiya, Shvetsiya, Finlyandiya, Yangi Zelandiya, Shotlandiya) misolida yaqqol namoyon bo‘lmoqda.
Vazirlikning qayd etishicha, odam papilloma virusiga qarshi vaksinaning narxi ancha qimmatligi sabab aksariyat davlatlarda u pulli asosda bajariladi. O‘zbekistonda esa o‘smir qizlar davlat hisobidan bepul emlanadi.
Vaksina xavfsiz va kafolatli
Odam papilloma virusiga qarshi vaksina O‘zbekistonda ilk marotaba 2006-yilda litsenziyalashdan oldin sinovdan o‘tkazilgan. O‘tkazilgan klinik tadqiqotlarda vaksina ayollar reproduktiv funksiyalariga hech qanday nojo‘ya ta’sir ko‘rsatmasligi aniqlangan. Shuningdek, ushbu vaksina saraton oldi kasalliklar va saratonning oldini olish bilan birga reproduktiv funksiyani himoya qilishi ham aniqlangan.
2010-yilda O‘zbekistonda sakkiz ming nafar 9—15 yoshli qiz orasida ushbu vaksina qo‘llanilgan. O‘tgan davrda ushbu qizlarda hech qanday salbiy o‘zgarishlar kuzatilmagan
Nima uchun vaksina aynan 9—14 yoshdagi o‘smir qizlarda qo‘llaniladi?
Ilmiy izlanishlar natijasiga ko‘ra, aynan shu yoshdagi qizlar mukammal ravishda immunitet ishlab chiqaradi. Boisi, ular hali turmushga chiqmagan va virusni yuqtirish immunitetiga ega bo‘lmagan bo‘ladi. Shu sababli ham ayni shu paytda emlash boshqa yoshdagilarga nisbatan samarali bo‘ladi.
Ijtimoiy tarmoqlarda vaksina haqidagi bildirilayotgan turli xavotirli munosabatlar o‘rinsiz, deyiladi vazirlik xabarida.
Ayni paytda O‘zbekistonda o‘smir qizlarni odam papilloma virusiga qarshi emlash ishlari boshlanish arafasida. Respublika bo‘ylab bu tadbirlar ikki bosqichda amalga oshiriladi. Birinchi bosqich shu yilning oktabr oyi uchinchi o‘n kunligidan noyabrning oxirigacha davom etsa, ikkinchi bosqich 2020-yil aprelida o‘tkaziladi. Bu jarayonda mamlakatdagi 9 yoshdagi 353 ming nafar qiz qamrab olinishi rejalashtirilgan.
Emlash jarayonining borishi esa Jahon sog‘liqni saqlash tashkiloti, UNICEF va O‘zbekiston Sog‘liqni saqlash vazirligining qat’iy nazoratiga olinadi.
Izoh (0)