Ўзбекистон Соғлиқни сақлаш вазирлиги одам папиллома вирусига қарши вакцина ижтимоий тармоқларда турли хавотирли баҳс-мунозараларни келтириб чиқараётгани сабабли мазкур вакцина ҳақида маълумот берди.
Соғлиқни салқаш вазирлиги томонидан таъкидланишича, бачадон бўйни саратони аёллар саломатлигига таҳдид қилувчи жиддий касалликлардан бири ҳисобланади. Статистик маълумотларга кўра, дунёда биргина 2018 йилда бачадон бўйни саратони билан қарийб 570 мингта янги касалланиш ҳолати қайд этилган. Ҳар йили шу касалликдан 311 минг нафардан ортиқ аёл вафот этади. Аммо, касалликнинг ушбу турининг олдини олиш борасида синалган ва самарали усуллар мавжуд бўлиб, улардан бири — одам папиллома вируси (ОПВ)га қарши эмлаш.
Вазирлик томонидан қайд этилишича, жорий йилнинг октябрь ойидан бошлаб Ўзбекистонда барча 9 ёшли ўсмир қизлар ушбу касалликка қарши эмланади. Натижада келажакда ҳар йили 1100 та касалланиш ва бачадон бўйни хасталиги бўйича 600 га яқин ўлим ҳолатининг камайишига эришилиши кўзда тутилмоқда.Вазирлик хабарида одам папиллома вируси ҳақидаги бир қатор саволларга жавоб берилган ҳамда ижтимоий тармоқлардаги ушбу вакцина ҳақида бўлиб ўтаётган баҳс-мунозаралар қанчалик асосли эканлигига аниқлик киритилган.
Одам папиллома вируси (ОПВ) нима?
Папиллома вирусли касаллик бўлиб, унинг 200 дан ортиқ тури мавжуд. Айрим кўринишлари онкологик хасталикларни келтириб чиқаради. Хусусан, аёллардаги бачадон бўйни саратони ривожланишида айнан папиллома вируси етакчилик қилади. Вируснинг 10 га яқин тури жинсий аъзоларни зарарлайди. Унинг онкоген хавфи юқори бўлган турлари эса саратонни пайдо қилиши мумкин.
ОПВга қарши вакцина эса турли хавфли касалликларга сабаб бўлувчи ОПВ инфекциялари юқишининг олдини олиш учун қўлланилади. Бундан ташқари, одам папиллома вирусига қарши эмлаш аёллар ва эркаклар жинсий аъзоларида ўткир учли кондиломалар пайдо бўлишига сабаб бўлувчи ОПВ инфекциялари юқишининг ҳам олдини олади.
Ҳуқуқий асос билан мустаҳкамланган.
Бачадон бўйни саратони тарқалишига кўра жаҳонда аёлларда учрайдиган саратон касалликлари орасида тўртинчи ўринда туради. Дунёда бўлгани каби, Ўзбекистонда ҳам бачадон бўйни саратони барча ёшдаги аёллар ўртасида тарқалиши бўйича кўкрак бези саратонидан кейинги ўринни эгаллайди. Касалликлардан ўлим кўрсаткичи бўйича эса, ушбу хасталик барча ёшдаги аёллар ўртасида кўкрак бези ва ошқозон бези саратонидан кейин учинчи ва туғиш ёшидаги аёллар (15—44 ёш) орасида эса иккинчи ўринда туради. Маълумотларга кўра, ҳар йили Ўзбекистонда 1600 нафардан зиёд аёл бачадон бўйни саратони касаллигига чалинмоқда. Шу боис, бутун дунёда ушбу касалликнинг олдини олиш муҳим аҳамиятга эга.
Ўзбекистонда 2017 йилда Вазирлар Маҳкамаси томонидан бу борада миллий режа тасдиқланган. У ўз ичига бачадон бўйни саратонини даволаш, паллиатив ёрдам кўрсатиш билан бирга, ОПВга қарши эмлаш, бачадон бўйни саратонини скрининг қилиш каби бирламчи профилактик тадбирларни қамраб олади. Миллий эмлаш календарига кўра, мамлакатда болалар давлат бюджети ҳисобидан 12 та бошқариладиган инфекцияга қарши эмланади. Шунинг учун ҳам Ўзбекистонда эпидемиологик ҳолат барқарор сақланмоқда. Эндиликда ОПВга қарши вакцинанинг жорий қилиниши эса яна бир оғир касаллик — бачадон бўйни саратони касаллигининг олдини олишга хизмат қилади, дейилади Соғлиқни сақлаш вазирлиги ахборотида.
Дунёнинг қайси мамлакатларида ушбу вакцина амалда?
Айни пайтда ОПВга қарши режали эмлаш дунёнинг 102 дан ортиқ мамлакатида бир ёки бир неча турдаги ОПВ вакцинасидан фойдаланишга рухсат берилган. Жорий йилнинг июнь ойи ҳолатига кўра дунёнинг 96 та давлати, жумладан, Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти Европа минтақасидаги 33 мамлакат, миллий эмлаш дастурларига ушбу вирусга қарши эмлашни киритган. Шунингдек, 11 та мамлакат ҳатто ўғил болаларни ҳам эмлаш дастурини жорий этган. Эмлашнинг инсон саломатлигини асрашдаги муҳим натижаси бу вакцина кўп йиллардан бери қўлланиб келинаётган жуда кўплаб давлатлар (АҚШ, Россия, Австралия, Канада, Дания, Ирландия, Швеция, Финляндия, Янги Зеландия, Шотландия) мисолида яққол намоён бўлмоқда.
Вазирликнинг қайд этишича, одам папиллома вирусига қарши вакцинанинг нархи анча қимматлиги сабаб аксарият давлатларда у пулли асосда бажарилади. Ўзбекистонда эса ўсмир қизлар давлат ҳисобидан бепул эмланади.
Вакцина хавфсиз ва кафолатли
Одам папиллома вирусига қарши вакцина Ўзбекистонда илк маротаба 2006 йилда лицензиялашдан олдин синовдан ўтказилган. Ўтказилган клиник тадқиқотларда вакцина аёллар репродуктив функцияларига ҳеч қандай ножўя таъсир кўрсатмаслиги аниқланган. Шунингдек, ушбу вакцина саратон олди касалликлар ва саратоннинг олдини олиш билан бирга репродуктив функцияни ҳимоя қилиши ҳам аниқланган.
2010 йилда Ўзбекистонда саккиз минг нафар 9—15 ёшли қиз орасида ушбу вакцина қўлланилган. Ўтган даврда ушбу қизларда ҳеч қандай салбий ўзгаришлар кузатилмаган
Нима учун вакцина айнан 9—14 ёшдаги ўсмир қизларда қўлланилади?
Илмий изланишлар натижасига кўра, айнан шу ёшдаги қизлар мукаммал равишда иммунитет ишлаб чиқаради. Боиси, улар ҳали турмушга чиқмаган ва вирусни юқтириш иммунитетига эга бўлмаган бўлади. Шу сабабли ҳам айни шу пайтда эмлаш бошқа ёшдагиларга нисбатан самарали бўлади.
Ижтимоий тармоқларда вакцина ҳақидаги билдирилаётган турли хавотирли муносабатлар ўринсиз, дейилади вазирлик хабарида.
Айни пайтда Ўзбекистонда ўсмир қизларни одам папиллома вирусига қарши эмлаш ишлари бошланиш арафасида. Республика бўйлаб бу тадбирлар икки босқичда амалга оширилади. Биринчи босқич шу йилнинг октябрь ойи учинчи ўн кунлигидан ноябрнинг охиригача давом этса, иккинчи босқич 2020 йил апрелида ўтказилади. Бу жараёнда мамлакатдаги 9 ёшдаги 353 минг нафар қиз қамраб олиниши режалаштирилган.
Эмлаш жараёнининг бориши эса Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти, UNICEF ва Ўзбекистон Соғлиқни сақлаш вазирлигининг қатъий назоратига олинади.
Изоҳ (0)