Toshkent shahri va Toshkent viloyati uchun doimiy propiska O‘zbekistonda bir necha yillardan buyon dolzarb muammo bo‘lib kelmoqda. Bu haqda huquqshunos Xushnud Xudoyberdiyev fikr yuritgan.
Ilgari doimiy propiska shunchaki to‘siq va taqiq bo‘lgan bo‘lsa, endilikda o‘ziga xos biznesga aylangan.
Masalan, 2017-yil 19-iyul kuni “Toshkent respublikasi”dan bo‘lmagan “ajnabiy” O‘zbekiston fuqarolari uchun yangi qoida kuchga kirdi: eng kam oylik ish haqining 2500 baravaridan qimmatroqqa yangi uy sotib olganlarga Toshkent propiskasi beriladi. O‘sha paytda bu miqdor 374 million so‘mni tashkil etar edi. Bu qaror qimmat uy-joy quradigan tadbirkorlarning lobbisi bo‘lmagan edi, ishonamiz.
Ushbu qarorda hukumat nafaqat elit toifadagi tadbirkorlar, balki davlat budjetini ham “unutib qo‘ymadi”. Ya’ni notariuslar uy-joy oldi-sotdisining 5 foizi miqdorida davlat boji undira boshladi. O‘sha paytda bu 18 million 721 ming so‘mni tashkil qilardi. Mo‘may daromad, shunday emasmi?
Yaqinda qarorga o‘zgarish kiritildi. Xususan, endilikda “Toshkent respublikasi”da doimiy propiska olish uchun albatta EKIHning 2500 baravaridan kam bo‘lmagan uy olish tartibi bekor qilindi. Buning uchun qiymati qancha bo‘lishidan qat’i nazar qurilganiga 3 yil bo‘lmagan ko‘chmas mol-mulk sotib olsa kifoya.
Ammo 5 foizlik davlat boji saqlab qolindi. Kamiga davlat boji EKIHning 10 baravaridan kam bo‘lmasin, deya belgilashdi.
Bu nima degani?
Masalan, ma’lumotlarga qaraganda, Sirg‘ali tumanida qurilayotgan 72 kvadrat metr maydonga ega yoshlar uyi 272 million 862 ming so‘mga baholanayotgan ekan. Keling, xuddi shu uy uchun davlat boji doimiy propiskasi bor va yo‘qlar uchun qanchaga aylanishini hisoblab ko‘ramiz.
Davlat boji stavkalari bo‘yicha, agar shu uyni doimiy propiskaga ega “Toshkent respublikasi” fuqarosi sotib olsa, davlatga 202 ming 730 so‘m boj to‘laydi.
Xuddi shu uyni doimiy propiskasi yo‘q (balki Toshkentda 10 yildan buyon yashayotgandir, kim bilsin) boshqa fuqaro (u O‘zbekiston fuqarosi, lekin Toshkentniki emas) sotib olsa, davlatga 13 million 643 ming 100 so‘m boj to‘laydi.
Hukumat bitta uy uchun o‘zining fuqarolariga ikki xil narxda boj belgilayapti va bu farq ming emas, bir necha millionlarni tashkil etyapti. Vaholanki, ikkisi ham teng huquqli fuqaro, ikkisi ham teng soliqlar to‘laydi, ikkisi ham saylovda bir xil ovozga ega, ikkisining ham bir xil pasporti bor.
Bu hali hammasi emas. Mabodo o‘sha sotib olingan uyni 3 yil ichida boshqa shaxsga sotish zaruriyati tug‘ilib qolsa (issiq jon, hayot beshafqat, kimgadir “srochno” pul kerak bo‘lishi mumkin), unda bu ham ikki xil baholanadi.
Doimiy propiskaga ega “oqsuyaklar” o‘z uylarini 3 yil ichida sotmoqchi bo‘lsa, davlatga yana o‘sha EKIH 1 baravari, ya’ni 202 ming 730 so‘m boj to‘laydi.
Lekin yangi uy sotib olib, Toshkentda doimiy propiskaga ega chiqqan O‘zbekiston fuqarosi shu uyni 3 yil ichida birovga sotmoqchi bo‘lsa, EKIHning 400 baravari, ya’ni 81 million 92 ming so‘m davlat boji to‘laydi.
Yana qaytaraman, bu ikkisi ham O‘zbekistonning teng huquqli fuqarolari. Ular ikkisi ham oxirgi varag‘iga “Ushbu pasport egasi O‘zbekiston Respublikasi himoyasidadir” deb yozilgan bir xil pasportga ega. Ularning asosiy farqi pasportining 7-10 varag‘idagi shtamplarda, xolos. Ming afsuski, mana shu birgina shtamp tufayli fuqarolarning biri ikkinchisidan 400 baravar qadrsizroq.
Xullas, shunaqa gaplar. Aytgancha, O‘zbekistonda inson huquqlari bo‘yicha xalqaro forumlar o‘tkazildi. Xalqaro ekspertlar O‘zbekistonning inson huquqlarini ta’minlashda erishgan yutuqlarini maqtashyapti. Yutuqlarimiz bardavom bo‘lsin.
Izoh (0)