Qachonlardir qirilib ketgan, ammo olimlar tiriltirgan hayvonlar (foto)

Yer sayyorasida juda ko‘p ajoyib jonzotlar yashaganki, ularning aksariyati turli davrlarda qirilib ketgan. Biroq genetiklar biotexnologiya taraqqiyoti natijasida mamont, dodo qushi, Steller sigiri va boshqa ko‘plab hayvonlarni qayta tiriltirish mumkinligini aniqladi, deb yozmoqda Travel Ask.

Yaqin yillarda ham qirilib ketgan hayvonlarning qayta tiriltirilishi g‘aroyibot bo‘lib tuyilgan. Biroq gen injeneriyasining  bugungi kundagi rivojlanganlik darajasini hisobga oladigan bo‘lsak, tajribalar muvaffaqiyatli yakunlanishiga umid bildirish mumkin. Qirilib ketgan hayvonlarni tiriltirish uchun ularning DNK fragmenti saqlanib qolgan biror bir genetik material topilishi kerak. Bunday materiallar vazifasini ko‘pincha hayvonlarning suyak qoldiqlari, juni va terisi bajaradi. Shundan so‘ng olimlar hozirgi hayvonlar ichidan tur jihatidan yaqinini topib, undan DNK donori sifatida foydalanishadi. Shuningdek, ular yangi avlodni vujudga keltiruvchi surrogat organizm vazifasini ham o‘tab beradi. Tabiiyki, yaqin orada qirilib ketgan hayvonlarni qayta tiriltirish ehtimoli ko‘proq.  Albatta, tajribalar doim ham ijobiy natija beravermaydi. Quyida biz olimlarning bu sohada amalga oshirayotgan ishlari aks etgan suratlarni taqdim etamiz.

1. Irlandiya bug‘usi

Bug‘ular oilasining bu vakili Yevrosiyoning shimolida yashagan. 7 000 yil ilgari qirilib ketgan. Surrogat organizm sifatida oddiy Yevropa bug‘usi tanlangan. DNK fragmenti Irlandiya bug‘ularining muzlik tubidan topilgan qoldiqlaridan olingan. Ayni paytda tajriba jarayoni hali yakunlanmagan.

2. Junli nosorog

Junli nosoroglar bundan 8-14 ming yil ilgari qirilib ketgan. Ularga eng yaqin hayvon – Sumatra nosorogi. Aynan Sumatra nosorogidan donor va surrogat sifatida foydalanish rejalashtirilgan. Olimlar junli nosoroglarning qoldiqlarini topgan. Ayni paytda loyiha homiylar yordamiga muhtojdir.

3. Pireney tog‘ echkisi

Pireney echkisining Beseyt turi bu ro‘yxatda keltirilgan hayvonlar ichida qayta tug‘ilish jarayoni yakunlangan yagona jonzotdir. Oxirgi urg‘ochi vakili 2000-yili nobud bo‘lgan, biroq uni yaratish uchun qo‘llanilgan genetik material saqlanib qolgan. Genetiklar tomonidan yaratilgan embrionlar eng yaqin turga mansub 7 ta urg‘ochi echki organizmiga joylangan. 7 ta echkidan bittasigina zurriyotni dunyoga keltirgan. Afsuski, echki bolasi o‘pkadagi tug‘ma xastaligi tufayli tez orada nobud bo‘lgan. Biroq echkining tugilishi olimlarga bunday tajribalarni davom ettirib natijaga erishish mumkinligiga umid berdi.

4. Steller dengiz sigiri

Ushbu dengiz sutemizuvchisi Tinch okeanidagi Komandor orollarida yashagan. Eng so‘nggi Steller sigiri XVIII asrning oxirida nobud bo‘lgan. Bugun Yakutskdagi klonlashtirish biotexnologiya laboratoriyasidagi rossiyalik genetiklar ushbu loyiha ustida ish olib bormoqda.

5. Tasmaniya bo‘risi yoki tilatsin

Eng so‘nggi Tasmaniya bo‘risi 1930-yili o‘ldirilgan. Tasmaniya bo‘rilari Avstraliyada yashagan. Ular mahalliy aholi tomonidan qirib tashlangan. Tasmaniya bo‘rilarini klonlashtirish va qayta tiriltirish bilan Sidneydagi Milliy muzey tashabbusiga ko‘ra shu yerlik genetiklar shug‘ullanmoqda. Dastlabki tadqiqotlar muvaffaqiyatsiz yakunlangan, biroq yaqinda genetiklar kerakli DNK fragmentining topilganini ma’lum qildi.

6. Mavrikiya dronti yoki dodo qushi

Dodo qushlari uchishni bilmagan. Ular Hind okeanidagi Mavrikiy orolida yashagan. Drontlar dengizchilar va yovvoyi itlar tomonidan XVII asrda qirib yuborilgan. Oksford universiteti genetiklari allaqachon dodo qushining DNK fragmentini topgan. Ayni paytda olimlar dodo qushini kabutarlar yordamida tiriltirmoqchi.

7. Mamont

Mamontlarni tiriltirishga qaratilgan tadqiqotlar bir vaqtning o‘zida bir nechta laboratoriyalarda amalga oshirilmoqda. Jumladan, rossiyalik va yaponiyalik olimlar ushbu sohada izlanish olib bormoqda. Mamontlar bundan 10 ming yil ilgari qirilib ketgan. Olimlar ularning muzliklarda qolgan qoldiqlarini topgan. Afrika fillari o‘z hajmlariga ko‘ra mamontlarga yaqinligi uchun surrogat organizm sifatida aynan ular tanlangan. Olimlar yaqin orada mamontni qayta tiriltirishni va’da qilmoqda.

Bu olimlar tomonidan qayta tiriltirilishi rejalashtirilgan hayvonlarning to‘liq ro‘yxati emas.