Қачонлардир қирилиб кетган, аммо олимлар тирилтирган ҳайвонлар (фото)

Ер сайёрасида жуда кўп ажойиб жонзотлар яшаганки, уларнинг аксарияти турли даврларда қирилиб кетган. Бироқ генетиклар биотехнология тараққиёти натижасида мамонт, додо қуши, Стеллер сигири ва бошқа кўплаб ҳайвонларни қайта тирилтириш мумкинлигини аниқлади, деб ёзмоқда Travel Ask.

Яқин йилларда ҳам қирилиб кетган ҳайвонларнинг қайта тирилтирилиши ғаройибот бўлиб туйилган. Бироқ ген инженериясининг  бугунги кундаги ривожланганлик даражасини ҳисобга оладиган бўлсак, тажрибалар муваффақиятли якунланишига умид билдириш мумкин. Қирилиб кетган ҳайвонларни тирилтириш учун уларнинг ДНК фрагменти сақланиб қолган бирор бир генетик материал топилиши керак. Бундай материаллар вазифасини кўпинча ҳайвонларнинг суяк қолдиқлари, жуни ва териси бажаради. Шундан сўнг олимлар ҳозирги ҳайвонлар ичидан тур жиҳатидан яқинини топиб, ундан ДНК донори сифатида фойдаланишади. Шунингдек, улар янги авлодни вужудга келтирувчи суррогат организм вазифасини ҳам ўтаб беради. Табиийки, яқин орада қирилиб кетган ҳайвонларни қайта тирилтириш эҳтимоли кўпроқ.  Албатта, тажрибалар доим ҳам ижобий натижа беравермайди. Қуйида биз олимларнинг бу соҳада амалга ошираётган ишлари акс этган суратларни тақдим этамиз.

1. Ирландия буғуси

Буғулар оиласининг бу вакили Евросиёнинг шимолида яшаган. 7 000 йил илгари қирилиб кетган. Суррогат организм сифатида оддий Европа буғуси танланган. ДНК фрагменти Ирландия буғуларининг музлик тубидан топилган қолдиқларидан олинган. Айни пайтда тажриба жараёни ҳали якунланмаган.

2. Жунли носорог

Жунли носороглар бундан 8-14 минг йил илгари қирилиб кетган. Уларга энг яқин ҳайвон – Суматра носороги. Айнан Суматра носорогидан донор ва суррогат сифатида фойдаланиш режалаштирилган. Олимлар жунли носорогларнинг қолдиқларини топган. Айни пайтда лойиҳа ҳомийлар ёрдамига муҳтождир.

3. Пиреней тоғ эчкиси

Пиреней эчкисининг Бесейт тури бу рўйхатда келтирилган ҳайвонлар ичида қайта туғилиш жараёни якунланган ягона жонзотдир. Охирги урғочи вакили 2000 йили нобуд бўлган, бироқ уни яратиш учун қўлланилган генетик материал сақланиб қолган. Генетиклар томонидан яратилган эмбрионлар энг яқин турга мансуб 7 та урғочи эчки организмига жойланган. 7 та эчкидан биттасигина зурриётни дунёга келтирган. Афсуски, эчки боласи ўпкадаги туғма хасталиги туфайли тез орада нобуд бўлган. Бироқ эчкининг тугилиши олимларга бундай тажрибаларни давом эттириб натижага эришиш мумкинлигига умид берди.

4. Стеллер денгиз сигири

Ушбу денгиз сутемизувчиси Тинч океанидаги Командор оролларида яшаган. Энг сўнгги Стеллер сигири XVIII асрнинг охирида нобуд бўлган. Бугун Якуцкдаги клонлаштириш биотехнология лабораториясидаги россиялик генетиклар ушбу лойиҳа устида иш олиб бормоқда.

5. Тасмания бўриси ёки тилацин

Энг сўнгги Тасмания бўриси 1930 йили ўлдирилган. Тасмания бўрилари Австралияда яшаган. Улар маҳаллий аҳоли томонидан қириб ташланган. Тасмания бўриларини клонлаштириш ва қайта тирилтириш билан Сиднейдаги Миллий музей ташаббусига кўра шу ерлик генетиклар шуғулланмоқда. Дастлабки тадқиқотлар муваффақиятсиз якунланган, бироқ яқинда генетиклар керакли ДНК фрагментининг топилганини маълум қилди.

6. Маврикия дронти ёки додо қуши

Додо қушлари учишни билмаган. Улар Ҳинд океанидаги Маврикий оролида яшаган. Дронтлар денгизчилар ва ёввойи итлар томонидан ХVII асрда қириб юборилган. Оксфорд университети генетиклари аллақачон додо қушининг ДНК фрагментини топган. Айни пайтда олимлар додо қушини кабутарлар ёрдамида тирилтирмоқчи.

7. Мамонт

Мамонтларни тирилтиришга қаратилган тадқиқотлар бир вақтнинг ўзида бир нечта лабораторияларда амалга оширилмоқда. Жумладан, россиялик ва япониялик олимлар ушбу соҳада изланиш олиб бормоқда. Мамонтлар бундан 10 минг йил илгари қирилиб кетган. Олимлар уларнинг музликларда қолган қолдиқларини топган. Африка филлари ўз ҳажмларига кўра мамонтларга яқинлиги учун суррогат организм сифатида айнан улар танланган. Олимлар яқин орада мамонтни қайта тирилтиришни ваъда қилмоқда.

Бу олимлар томонидан қайта тирилтирилиши режалаштирилган ҳайвонларнинг тўлиқ рўйхати эмас.