O‘zbekistonda 4-dekabrda bo‘lib o‘tadigan prezidentlik saylovlariga qizg‘in hozirlik ko‘rilmoqda. Yuridik fanlar doktori, professor Shuhrat Ro‘zinazarov mazkur siyosiy jarayonni o‘tkazishda yetakchi tuzilma bo‘lgan Markaziy saylov komissiyasining o‘rni, uning faoliyati asosiy tamoyillari haqida “Daryo”ga quyidagilarni so‘zlab berdi.
— Markaziy saylov komissiyasi faoliyatini tashkil etishning eng muhim tamoyillari — mustaqillik, qonuniylik, kollegiallik, oshkoralik va adolatlilik Asosiy Qonunda qat’iy mustahkamlab qo‘yilgan. 2014-yil sentabrda qabul qilingan “O‘zbekiston Respublikasining ayrim qonun hujjatlariga o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritish to‘g‘risida”gi Qonunga ko‘ra, “O‘zbekiston Respublikasi Markaziy saylov komissiyasi to‘g‘risida”gi Qonunga ham tegishli o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritildi.
“O‘zbekiston Respublikasi Markaziy saylov komissiyasi to‘g‘risida”gi Qonunning 21-moddasiga ko‘ra, Markaziy saylov komissiyasi va uning a’zolari o‘z faoliyatini har qanday davlat organlari, jamoat birlashmalari va mansabdor shaxslardan mustaqil holda amalga oshiradi. Markaziy saylov komissiyasining faoliyatiga aralashishga yo‘l qo‘yilmaydi va bunday aralashuv qonunga muvofiq javobgarlikka sabab bo‘ladi.
O‘zbekiston Respublikasi Ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeksining 512-moddasiga muvofiq, Markaziy saylov komissiyasi, saylov komissiyalari, referendum o‘tkazuvchi komissiyalar faoliyatiga aralashish, xuddi shuningdek, ularning ishiga to‘siqlarni yuzaga keltirish mansabdor shaxslarga eng kam ish haqining 10 barobaridan 15 barobarigacha miqdorda jarima solishga sabab bo‘ladi.
Markaziy saylov komissiyasi faoliyatida qonuniylik tamoyilining roli beqiyos. Komissiya va uning a’zolari o‘z faoliyatida O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi, saylov, referendum to‘g‘risidagi qonunlarga hamda boshqa qonunlarga amal qiladi. Markaziy saylov komissiyasi faoliyatida qonuniylik tamoyili nafaqat milliy saylov qonunchiligimizga, qolaversa, umume’tirof etilgan xalqaro saylov standartlariga amal qilish bilan uzviy bog‘liq. Shu bois Markaziy saylov komissiyasi faoliyatida qonuniylik tamoyilining ta’minlanishi demokratik saylovlarni xalqaro standartlar va milliy saylov qonun hujjatlari normalari asosida tashkil etish hamda o‘tkazish uchun sharoit yaratadi.
Ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeksga kiritilgan yangilikka ko‘ra, Markaziy saylov komissiyasi, saylov komissiyalari, referendum o‘tkazuvchi komissiyalar qarorlarini ijro etmaslik, nomzod, ishonchli vakil, kuzatuvchi yoki siyosiy partiya vakolatli vakilining huquqlarini buzish, saylovoldi tashviqotini, referendumga qo‘yilgan masalalar yuzasidan tashviqot olib borish shartlari va tartibini buzish, nomzodlar, siyosiy partiyalar to‘g‘risida yolg‘on ma’lumotlarni tarqatish, saylovga yoki referendumga tayyorgarlik ko‘rish va saylov yoki referendum o‘tkazish jarayonida axborot hamda tashviqot materiallarini qasddan yo‘q qilib yuborish yoki ularga qasddan shikast yetkazish uchun javobgarlik nazarda tutiladi. Shuningdek, Jinoyat kodeksining 146-moddasida saylov yoki referendum tashkil qilish, ularni o‘tkazish to‘g‘risidagi qonun hujjatlarini buzish, 147-moddasida esa saylov huquqining yoki ishonchli vakil vakolatlarining amalga oshirilishiga to‘sqinlik qilishga bag‘ishlangan huquqiy normalar o‘z ifodasini topgan. Bu esa saylov qonun hujjatlarini buzganlik uchun javobgarlikning muqarrarligini ta’minlashning kafolati bo‘lib xizmat qiladi.
Kollegiallik tamoyili Markaziy saylov komissiyasi vakolatlariga kiruvchi masalalarni uning barcha a’zosi ishtirokida hal qilinishini anglatib, jamiyat manfaatlariga bo‘ysunishining kafolati hisoblanadi. Bu tamoyilga rioya qilish Komissiya majlislarini o‘tkazish tartibida ham yaqqol namoyon bo‘ladi. Bu, o‘z navbatida, masalalarni erkin muhokama etishda Komissiya barcha a’zosining teng ishtirokini ta’minlashni anglatadi. Markaziy saylov komissiyasi ishining tashkiliy ko‘rinishi uning majlislari sanaladi hamda ular zaruratga qarab o‘tkaziladi. Agar majlisda komissiya a’zolari umumiy miqdorining kamida uchdan ikki qismi ishtirok etayotgan bo‘lsa, u vakolatli hisoblanadi. Markaziy saylov komissiyasi qarorlari ochiq ovoz berish orqali, komissiya a’zolari umumiy miqdorining oddiy ko‘pchilik ovozi bilan qabul qilinadi. Ovozlar teng bo‘lib qolgan taqdirda, Markaziy saylov komissiyasi Raisining ovozi hal qiluvchi hisoblanadi.
“O‘zbekiston Respublikasi Markaziy saylov komissiyasi to‘g‘risida”gi Qonunning 24-moddasiga binoan, Markaziy saylov komissiyasi o‘z faoliyatini oshkora amalga oshiradi. Komissiya majlislari ochiq o‘tkazilib, ularda siyosiy partiyalar, ommaviy axborot vositalari vakillari, boshqa davlatlar, xalqaro tashkilotlardan va harakatlardan kuzatuvchilar hozir bo‘lishi mumkin. Markaziy saylov komissiyasining qarorlari ommaviy axborot vositalarida e’lon qilinadi.
“Fuqarolar saylov huquqlarining kafolatlari to‘g‘risida”gi Qonunning 14-moddasiga asosan, butun saylov kampaniyasi keng oshkoralik asosida o‘tkaziladi. Har bir saylovchi saylov davomida saylov okruglari va uchastkalarini tuzish, saylov komissiyalarining tarkibi, komissiyalar joylashgan manzil va ish vaqti, deputatlikka nomzodlarni ro‘yxatga olish, ovoz berish va saylov yakunlariga doir axborotni izlash, olish va tarqatish huquqiga ega. Tegishli saylov komissiyalarining saylov okruglari va uchastkalarini tuzish, saylov komissiyalarining tarkibi to‘g‘risidagi, shuningdek, deputatlikka nomzodlarni ro‘yxatga olish, ovoz berish va saylov yakunlari haqidagi qarorlari matbuotda e’lon qilinadi.
Markaziy saylov komissiyasi nomzodlar, siyosiy partiyalarni saylov kampaniyasini o‘tkazish uchun teng shart-sharoitlar bilan ta’minlash, saylovga, referendumga tayyorgarlik ko‘rish hamda ularni o‘tkazish uchun ajratilgan budjet mablag‘larining adolatli taqsimlanishini, ovoz berishning va saylov, referendum yakunlarini chiqarishning halol bo‘lishini ta’minlash yuzasidan zarur chora-tadbirlar ko‘radi.
Izoh (0)