G‘arbiy Afrikadagi orollardan birida amerikalik tibbiyot xodimlarining tajribalaridan omon qolgan yagona shimpanze istiqomat qiladi. Hozir unga ko‘ngillilar yordam bermoqda, deb xabar beradi “National Geographic Rossiya”.
1983-yili Kot-d’Ivuar qirg‘og‘iga yaqin joylashgan orollardan biriga 20 shimpanze olib kelindi. 7–11 yoshdagi primatlar bundan oldin bir necha yil davomida Nyu-Yorkdagi qon o‘rganish markazida (New York Blood Center, NYBC) saqlangan edi. U yerda shimpanzelar turli tajribalar obyektiga aylandi: olimlar jonivorlarni narkozda tutdi, biopsiya o‘tkazdi, turli vazifalarni bajarishga majbur qildi. Rejadagi barcha sinovlar yakuniga yetgach, shimpanzelar Afrikaga olib ketildi. Ularning istiqomati uchun tanlangan orol yashab qolish talablariga javob bermas edi: ovqat kamligi barobarida, tajribalardan bemajol bo‘lgan maymunlar organizmi infeksiyalarga qarshilik ko‘rsata olmas edi. Buning oqibatida birinchi haftadayoq shimpanzelarning sakkiz nafari diareyadan vafot etdi.
1984-yilga kelib maymunlarning faqat o‘n nafarigina omon qoldi; ular boshqa orolga ko‘chirilib, mahalliy aholi vakillaridan biri qarovchi sifatida yollandi. Shu paytga qadar tibbiy markaz vakillari bu ishni “xayriya maqsadida” amalga oshirganini, qonuniy jihatdan Nyu-Yorkdagi markaz “maymunlar oldida qarzdor emas”ligini ta’kidlab keldi. 2005-yili shimpanzelarga g‘amxo‘rlik qilish ishi moliyalashtirilishi butunlay to‘xtatildi.
Hozir orolda Ponso laqabini olgan yagona primat yashamoqda. Uning o‘g‘li 2013-yilda olamdan o‘tdi. Vaqti-vaqti bilan Ponsoni mahalliy aholi vakili Jerom yo‘qlab keladi. U Ponsoga banan, yong‘oq olib keladi, ammo jonivorni to‘liq ta’minlay olmaydi. Shu tufayli ekologik tashkilotlar a’zolari yordamga keldi.
Ponso uchun Facebook’da sahifa ochildi. Endi dunyoning turli chekkalarida istiqomat qiluvchi odamlar yolg‘iz qolgan maymun taqdirida ishtirok etishi mumkin.
Ijtimoiy tarmoq orqali mablag‘ to‘planib, Ponsoni boqish va tibbiy yordam ko‘rsatishga sarflanadi. Odamlarni ko‘rganida, shimpanze ular bilan o‘ynashga harakat qiladi, shu bois yaqinda unga katta baxmal ayiqcha sovg‘a qilindi. Ponso o‘yinchoqni katta quvonch bilan qabul qilib oldi.
O‘z navbatida, NYBC aybini inkor etishda davom etmoqda. Markaz vakillarining ta’kidlashicha, maymunga shusiz ham ko‘p pul sarflangan va moliyalashtirish qaytadan yo‘lga qo‘yilmaydi.
Izoh (0)