Профессионал бошловчи, кино ва сериаллардаги роллари билан танилган, “Зирапча” телешоусида лойиҳа директори бўлган Райҳон Уласенова 16 июнда 43 ёшни қаршилади. Зиёлилар оиласида таваллуд топган актрисанинг шодон болалиги, ҳаёт йўли ва ижодий фаолиятига назар соламиз.
“Дадам кийим шкафимни ёқиб юборган”
Кичкина Райҳон болалигида шу қадар қайсар бўлганки, қаттиқ хархашаси туфайли отаси барча кийимларини ёқиб юборганини эслайди.
— Мен дунёга келмасимдан аввал отамни Наманганга йўлланма асосида ишга жўнатишган экан. Укам иккимиз Наманганда туғилдик, болалигимизнинг энг ширин дамлари ўша ерда ўтди. Отам яхши лавозимда ишлашига қарамай, бизни санъатга йўналтириш учун беш йилдан сўнг Тошкентга қайтиб келди. Жаҳонгир иккимиз “Булбулча” болалар мусиқа ва рақс дастасига қатнай бошладик. Илк гастрол сафарим 6 ёшимда Омск шаҳрига бўлган. Мен бир қанча болалар билан халқаро танловда иштирок этганман.
1987 йил 16 июнда 5 ёшга тўлганим муносабати билан менга ўзим хоҳлаган кийимимни олиб беришган. Нима танлади деб ўйлайсиз? Шу иссиқда болалар дўконидан қалин капюшонли палто топиб, ўшани олдирдим. Эртасига боғчага боришим керак, онамга палтода кетаман деб хархаша қилдим. Онам учун бу одатий ҳол эди, чунки мен ҳар куни шкаф олдига туриб олиб, соатлаб кийим танлаб, ўзим танлаган кийимимни кийиб кетар эдим. Ҳар доимгидек онам мулойимлик билан “Қизим, ҳозир иссиқ, палто киймай қўяқол” дедилар. Мен эса баттар ер тепиб, йўқ, шуни кияман, деб инжиқлик қилдим. Охири дадам чидамасдан хонага кириб, шкафни кийим-пийими билан ёқиб юбордилар... Мен барибир айтганимни қилиб палтода кетдим, чунки кийишга бошқа кийим йўқ эди-да, дея кулиб хотирлайди актриса болалигини.
“Онам совчилар айниб кетишидан қўрққан”
Райҳон профессионал раққоса бўлиш учун бир неча йил таҳсил олган. Аммо у бугун санъатнинг бутунлай бошқа турида фаолият юритади.
— Беш ёшимдан то мактабни тамомлагунга қадар рақс билан жиддий шуғулланганман. Мактабни битиргач, Хореография олийгоҳида ўқиш ниятим бор эди. 11-синфни битиришим арафасида уйимизга совчилар кела бошлади. Қўшнилардан бири мени раққоса деб таърифлаган экан, улар айниб кетишибди. Ана шу воқеадан кейин онам бу соҳани эгаллашимга қарши бўлди. Хореографиядан ташқари, исталган институтга киришинг мумкин, дейишганидан сўнг рақс мактабидан унча узоқ бўлмаган Маннон Уйғур номидаги санъат олийгоҳига (ҳозирги Ўзбекистон давлат санъат ва маданият институтига) ҳужжат топширганман. Рақсга бўлган меҳримни актрисалик эгаллади, дейди Райҳон.
“Университет раҳбарлари ҳам кийиниш услубимни ўзгартиролмаган”
Актриса бир неча йил давомида санъат олийгоҳида талабаларга таҳсил берган. У институтда ишлаган йилларини, ҳеч ким уни ўз фикридан қайтаролмаганини хотирлайди.
— Йиллар ўтиб, бир куни институтга кириб келаёцам, эшик тагида проректор ва ректор мени кутиб олди. Мен табиийки, улар билан саломлашдим ва проректор: “Райҳон, нега оқ кўйлак ва қора юбкада эмассиз?” дея сўз бошлади. “Чунки мен талаба эмас, ўқитувчиман”, дедим. Проректор энди домлалар ҳам формада келиши тартибга киритилганини айтди. Мен “Ҳурматли проректор, мен талабалар билан аудиторияда тенгма-тенг ишлайман. Менга саҳнада юбка ноқулайлик яратади, рухсатингиз билан шимда келсам бўладими?” дедим. У эса ҳамма форма кийишини айтди. “Майли, агар институтимиз уставида шу нарса кўрсатилган бўлса, мен розиман. Чунки мен қонунни ҳурмат қиламан. Кўрсатинг ҳужжатни”...
Шу пайт суҳбатимизга ректоримиз қўшилиб, менга дарсга боришимга рухсат берди. Бир оздан сўнг ректоримиз ортимдан чақирди: “Тўхта, кичкиналигингда отанг билан дарс беришга келиб, оёғимиз тагида ўралашиб юрардинг. Катта бўлиб, форма киймайман дейишингни қара” деди. “Устоз, мен мактабдаям форма киймаганман, институтда ҳам, энди домла бўлганимда киймай. Мени болалигимдан танийсиз, отам раҳматлини ҳам яхши билгансиз. Ҳаттоки дадам ёзнинг иссиғида устимдаги палтони ечиб ололмаган. Кийгим келгани учун ёзнинг иссиғида боғчага капюшонли палто кийиб борган қизман” десам кулиб юборди. “Отангга ўхшаб отдан тушсанг ҳам эгардан тушмайсан-а? Майли, боравер, қайсар!” деганди, дея эслади актриса.
“Алданган аёл”даги ролим ташриф қоғозимга айланди
У “Алданган аёл” фильмигача ўнлаб кино ва сериалларда турли жанрдаги ролларни талқин қилган бўлса-да, бироқ шу фильмдаги Моҳира роли орқали халққа актриса сифатида янада танилган.
— Менга илк машҳурликни айнан бирор ролим эмас, балки “Олтин тож” кўрсатуви олиб келган. Шу туфайли кўп ижодкорлар мени бошловчи сифатида таниган. Вақт ўтиб, актрисалик маҳоратим режиссёрлар назарига тушгач, киноларга таклиф эта бошлашди. Лекин оилавий шароит, сценарий маъқул келмагани ёки съёмка жараёнларининг оиламдан узоқ жойларда ойлаб давом этишига яқинларим рози бўлмаганлиги учун ўнлаб сценарийларга рад жавобини беришимга тўғри келган. Аммо орадан йиллар ўтгач, “Алданган аёл” фильми актриса сифатида тан олишимга сабаб бўлди ва бу менинг ташриф қоғозимга айланди, десам сира янглишмайман, дейди актриса.
“Театрда мени қайта кашф қиласиз”
Райҳон Уласенова 20 йил давомида “Илҳом” театрида фаолият юритган. Бироқ одамлар уни телебошловчи ва киноактриса сифатида танийди. Хўш, ибратхона ҳақида у нима дейди?
— Балки, театримизда барча саҳна асарлари рус тилида қўйилганлиги ва томошабинлар ҳам русийзабон бўлганлиги боис бу даргоҳни кўпчилик билмаса керак. Аммо ўзига яраша мухлислари бор ва ҳар бир спектаклда зал тўлади. Тўғри, мени театр актрисаси эканлигимни аксарият ўзбек томошабинлари билишмайди. Бироқ улар ҳам иккинчи уйимга ташриф буюришса, Райҳон Уласеновани ўзлари учун қайта кашф қилишлари шубҳасиз (кулади).
Бу гапни бекорга айтганим йўқ. Бир сафар маҳоратли кинорежиссёр Ҳилол Насимовни театримизга спектакл кўргани таклиф қилсам, улар томоша тугагач, “Очиғи, сизни бу даражада катта амплуадаги актриса, дея сира ўйламагандим. Спектаклни кўриб эса қирраларингиз кўплигини билдим ва ўзим учун қайтадан кашф этдим”, деганди. Ўшанда ижодий маҳоратимни мунтазам чархлаб турувчи театр актёри эканлигимдан яна бир бор фахрланганман, дейди у.
“Зирапча” елкамдаги энг катта масъулият бўлган”
Райҳон Уласенова Ўзбекистонда шов-шувларга сабаб бўлган кўп мавсумли “Зирапча” реалити-шоусида мактаб директори вазифасини ўтаган. Бу лойиҳа унинг учун энг масъулиятли вазифалардан бири бўлганини яширмайди.
— “Зирапча” телелойиҳаси устида иш олиб борилаётганида “Ойдин ҳаёт”дан ажралмай, ҳар иккисида ҳам фаолият юритаётгандим. Лойиҳа раҳбарияти розилигини олгач, сўнг “Зирапча”да ишлашни бошладим. Аввалига кўп иккиланишлар бўлди. Негаки елкамда жуда катта масъулият бор эди. Иштирокчиларнинг ҳар бирига алоҳида эътибор, рағбат ва меҳр кўрсатишда қийналмасмиканман, дея оила аъзоларим, яқинларим ва устозларим билан маслаҳатлашган ҳолда лойиҳага астойдил енг шимариб киришдим.
Биз “Зирапча” орқали нафақат ўн икки нафар қизни, балки экран орқали томоша қилаётган кўплаб сингилларимизнинг ҳам ҳаётида ижобий томонга бурилишга ҳисса қўшишни мақсад қилганмиз. Ижтимоий тармоқларда қолдирилаётган изоҳларга кўз югуртирганимда “Опа, бу лойиҳани томоша қилиб, ўзимизга ойна тутгандек бўлдик. Биз хато иш қилаётган эканмиз. Ҳатто ўз жонига қасд қилиш даражасига етиб келгандик. Бу нотўғри иш ва гуноҳлигини тушуниб етдик”, деган фикрларни ҳам ўқидим. Бу эса ижодий жамоанинг мақсади озми-кўпми ўз мевасини бераётганидан нишонадир, дейди Райҳон Уласенова.
“Бошловчилик фаолиятимни тўхтатишга мажбур бўлганман”
Райҳон Уласенова “Ўзбекистон” телеканали орқали эфирга узатилган “Ойдин ҳаёт” ток-шоусида узоқ йиллар бошловчилик қилиб келган. Хўш, актриса кўрсатувдаги фаолиятини нега тўхтатганди?
— “Ойдин ҳаёт”ни тарк этишимга асосий сабаб қилиб “Зирапча”ни кўрсата олмайман. Мен ва бошловчиликдаги ҳамроҳим Рихстилла Абдуллаевни тонгда, тўғридан-тўғри эфирга таклиф қилишди. Аммо биз тиғиз иш тартибимиз туфайли тонгда тасвирга олиш ишларига келолмаслигимизни айтдик. Шундан сўнг ўрнимизга бошқа бошловчиларни танлашди. Ҳаттоки яқингача бошловчилик қилган бу кўрсатувга ўзим меҳмон сифатида бориб келдим ва шундан сўнг кўрсатувдан бўшаш вақти келганини тушуниб етдим. Табиатан жуда рашкчи инсонлигим боис кўрсатувни бошқа бошловчилардан қизғандим ҳам, дейди кулиб актриса.
“Мендирман Жалолиддин” сериали учун турк тилини ўрганганман”
Райҳон Уласенова катта масштабда суратга олинган “Мендирман Жалолиддин” сериалида суратга тушган. Суратга олиш ишлари Туркияда бўлгани сабабли у ўзбек ҳамкасблари билан бир неча йил ўша ерда яшашига тўғри келган. У сериалда Хоразмшоҳ Аловуддин Муҳаммаднинг хотини, Ўзлоқшоҳ ва Оқшоҳнинг онаси ролини ижро этган.
— “Мендирман Жалолиддин” тарихий сериалида ўзим учун ҳаракат қилмадим, балки бутун Ўзбекистон учун ҳаракат қилдим. Бу жуда ҳам катта масъулият, ушбу масъулиятни ҳис қилиб меҳнат қилдик. Турк тилини яхши ўрганишимиз лозимлиги сабабли сериаллар томоша қилдим. Биз ҳам ролимизни турк тилида ижро этдик. Туркларда тайёргарлик мактаби жуда ҳам кучли экан.
Ҳамма нарсада, масалан, тўй қиласизми, байрамми, тадбирми, тайёргарлигингиз яхши бўлмаса, демак ўша лойиҳа яхши бўлмайди. У хоҳ спектакл бўлсин, хоҳ кино, фарқи йўқ. Шу каби бундай катта лойиҳага ҳам катта тайёргарлик кўриш керак. Шу нарса бизни жуда ҳам ўзига жалб этди. Балки, биз қилич тутмасмиз, балки от минмасмиз, лекин бутун жамоа ҳаммаси шу ишни қилиши шарт. Шартномага қўл қўясиз: эркаклар, аёллар бир хил вазифани бажаради. Мен чарчаб қолдим, мен аёлман деган гап йўқ. Аскарлар сингари ишладик, меҳнат қилдик.
Ушбу сериалда суратга тушаётганимдан жуда ҳам хурсанд бўлдим. Бу фаолиятимдаги энг катта лойиҳа. Айнан шу лойиҳада гонорар ҳақида умуман гаплашмадик. Мен учун гонорар эмас, ижод маҳсулим жуда-жуда керак. Гонорарим меҳнатимга яраша, деган актриса сериални суратга олиш ишлари давомида.
“Бошловчилик қилаётган айримларга эътирозим бор”
Райҳон бугунги кунда тўй-ҳашамлардаги қиммат бошловчилардан бири. У бир тадбирда хизмат қилиб беришни 600 долларга баҳолайди. Профессионал бошловчининг бу соҳага кириб келган айрим актёр ва актрисаларга эътирози йўқ эмас.
— Бизнинг соҳа бўйича махсус билимга эга бўлмай туриб, бошловчилик қилаётганларга бир оз эътирозим бор. Масалан, фильмлар съёмкасида шифокор ролини ўйнашимиз мумкин. Лекин ҳаётда жарроҳлик столи олдига бориб, беморларга тиғ тутолмаймиз ёки укол қилолмаймиз. Чунки бизнинг тиббиёт соҳасида етарлича билим ва уқувимиз йўқ. Шундай экан, бошловчиликка қизиқиши борлар йиллаб олий даргоҳда ўқимаса-да, қисқа муддатли курсларда устозлар сабоғини олишларини ва бошловчиликка уқув билан ёндашишларини истардим, дейди у.
“Қизимнинг ҳаёти қил устида турганда Аллоҳга ваъда берганман”
Актрисанинг қизи Моҳинур туғуруқхонада мўжиза сабаб омон қолган, шундан кейин у қизининг исмини ўзгартириш фикридан қайтган.
— 2008 йилнинг 22 январи соат чамаси икки эди. Ўша йили аномал совуқ бўлганди. Турмуш ўртоғимга “Жоним, туринг, йўлга чиқайлик, менимча вақти келди” дедим. Қор гупуллаб ёғмоқда, ҳатто ёнингиздаги одам ҳам кўринмайди. Кўча шу даражада совуқ эдики, машинамиз ўт ололмаган. Машинани амаллаб ўт олдирдик, лекин печка музлаб қолганидан ишлатолмадик. Турмуш ўртоғим мени кўрпага ўраб, машинага ўтқазган, мен эса йўл бўйи дард ютиб, йўлимиз сал бўлса ҳам кўриниши учун ойнани ишқалаб кетдим.
Йўл бўйи эрим “Қизимизнинг исмини Моҳинур қўямиз. Қара, қор ёғса ҳам ой нурини сочиб турибди, бу бежизга эмас”, деди. Мен эса исмини Ясмин қўямиз дердим. Соат 7:45 да қизим дунёга келди. Кунлар ўтди, эрим яна: “Райҳон, қизимизнинг исмини Моҳинур қўямиз, онамларни ҳам тушларига кирибди — набирам Моҳинур исми билан туғилди, деб”, дедилар. Мен эса: “Йўқ, иккинчи фарзандга сен исм берасан, дегандингиз, исми Ясмин”, дедим. Эрим яна яхшилаб ўйлаб кўришимни, эртага эрталаб ҳужжат олишини айтди.
Кечаси тўсатдан боламнинг мазаси қочди. Докторлар соппа-соғ болага нима бўлганини тушунмай талвасада қолди. Ўшанда қор парчалари орасидан нур сочиб турган ойнани кўриб, ўкириб йиғладим. Тиз чўкиб Аллоҳга ёлвориб, “Ё Аллоҳ, хато қилган бўлсам, мени кечир, боламга шифо бер. Қизим Моҳинур тузалиб кетса, бошимни саждага қўяман. Ўзим ҳам, болаларим ҳам буюрилган вақтда саждада бўлишади”, деб ўша куни Яратганга ваъда берганман. Тонг саҳарлаб эримга қўнғироқ қилиб, ҳужжатларни Моҳинур исми билан олишларини илтимос қилганман, дейди актриса.
“Қизимга уй ишларини қилгани учун ойлик тўлайман”
Актриса қизига ҳар ой уй ишларини қилаётгани учун ойлик тўлайди ва шу орқали унга моддий томонлама тарбия бераётгани ҳақида айтади. “Охирги уч-тўрт йил ичида қизим бирор марта пул сўрамаган” дейди актриса.
— Мен ҳар ой қизимга пул тўлайман. Нима сабабдан бу ишни қилаётганимни сўрашингиз мумкин, аслида мен битта ўқ билан иккита қуённи ураман. Охирги уч-тўрт йил ичида қизим бирор марта пул сўрамаган. Ўзининг пулига iPhone 14 сотиб олди. Мен уни гўёки қилаётган ишлари учун рағбатлантиряпман-у, лекин қайсидир маънода ўзи пул ишлаб топяпти.
Қизим ўз пулини авайлайди, ортиқча ишлатиб қўймайди ва ўзи олган нарсаси жуда ҳам қадрли бўлади. Масалан, Дубайда қулоқчинини йўқотиб қўйди, уни уч йил олдин ўзининг пулига сотиб олган эди. Кейин мен уни топишим керак, шунча пулга сотиб олганман, деди. Охири топдик.
Ёшлигимизда кичкина театр студиямиз бўларди, отам ишга бориб келганимиздан сўнг ҳаммага ойлик тўларди. Бу пулларни оиланики деб олиб қўймасди, ҳаммага ойлик тўларди. Контрактимизни ҳам ўзимиз тўлаганмиз, кийим-кечагимизни ҳам ўзимиз олганмиз. Кимдир у болангиз-ку, деб айтиши мумкин, аслида ҳеч ким ҳеч кимга ҳеч нарса қилишга мажбур эмас.
Қайсидир маънода, у менинг ёрдамчим, ишларни қиляпти. Камроқ беряпман, лекин у ўзининг пули. Ҳозирдан ўзи пул йиғиб, тақсимлашни, нимага ишлатишни ўрганади. Нимадир олиши кераклигини айтади, пулинг етса, ол, дейман, дейди актриса.
“Актриса бўлганимдан афсусландим”
Актриса Райҳон Уласенова ҳам 2022 йилда ўтказилган XIV Тошкент халқаро кинофестивалида иштирок этганди. У кинофестивалнинг “Турк кино кунлари” ижодий кечаси очилиш маросимида қатнашган ва бир ҳолат сабабли умрида биринчи бор санъаткор бўлганига афсусланган.
— Умримда биринчи марта санъат вакили бўлганимдан афсусландим. Бу мени жуда ранжитди. Агар блогер бўлганимда, эҳтимол мени ҳам томошабинлар залига киритишган ва ўрнимдан туриб, жой беришимни талаб қилишмас эди. Кинофестивал бизнинг байрамимиз деб ўйлардим, аслида эса унақа эмас экан, дейди актриса.
“Раҳматли отам пулни эмас, вақтни қадрлашни ўргатган”
Актриса ука-сингиллари билан вақт топиб учрашиб туриши сабабчиси сифатида отасидан миннатдор бўлади.
— Отам раҳматли режа асосида иш қилишга одатлантирганлар. “Сизлар мол-мулк, пулни эмас, вақтни қадрланглар. Барча нарса топилиши мумкин, аммо вақт топилмайди”, дея кўп такрорларди. Шу фикрлар ҳалигача биз фарзандлар қулоғида жаранглаб туради. Укам Жаҳонгир, сингилларим Ойхон ва Зулайҳо ҳам ижоддан ташқари, оиласига етарлича вақт ажратиб, фарзандларини айлантиришга улгуради. Бир-биримизникига меҳмонга боришга ҳам вақт топамиз. Демак, буларнинг барчаси асосида режа турибди. Агар ҳар бир инсон чин дилдан истаса, кўп нарсанинг уддасидан чиқиши мумкин. Фақат бунинг учун пухта ишланган кун тартиби бўлиши керак. Одатда вақт ўтиб кетяпти, деб кўп айтамиз. Аслида эса вақт эмас, умримиз ўтиб бормоқда, дейди актриса.
“Темир дафтарда безори ўқувчилар билан рўйхатда турган болалигимни соғиндим”
Райҳон Уласенова 2021 йилнинг 31 декабри жума куни ҳижобга кирганини маълум қилди. Шу кундан бошлаб унинг телевидениедаги чиқишлари сезиларли даражада камайди.
— Бугун ўша палто кийган қайсар қизчани соғиндим. 6 ёшидан бошлаб битта ўзи чет элларга, халқаро фестивалларга борадиган Райҳонни соғиндим. Оёғи куйиб, этигига ёпишиб қолган бўлса ҳам, мен рақсга тушишни уддалайман, дейдиган ўжар қизни соғиндим. Бештага битта чиқадиган урушқоқ қизни соғиндим. Темир дафтарда безори ўқувчилар билан битта рўйхатда турса-да, қизил аттестатга битирган аълочи қизни соғиндим. 17 ёш бўлишига қарамасдан нафақат ўзини, курсдошининг ҳам контрактини Ўзбек театрга тўлаб беришини ҳал қилган, ўзига ишонган қизни соғиндим.
Қаттиққўл бўлишига қарамасдан, қайсарликларимни кўтарган дадамни соғиндим. Анча улғайганимни англадим. Охирги 4 йил ичида кийиниш услубим сабаб кўп синовлардан ўтдим, чилпарчин бўлдим, лекин яна тикландим — осон бўлмади. Бахтимга онам соғ бўлсин, ўзимни уларнинг ёнида кичкина Райҳондек ҳис этаман, дейди актриса Райҳон Уласенова.
Изоҳ (0)