2024 йил IV чорагида республикада чакана савдо, ишлаб чиқариш ва умумий овқатланиш соҳаларида вакансиялар кўпроқ бўлди. Бу ҳақда Марказий банкнинг онлайн кузатувларга асосланган меҳнат бозори шаҳрида маълум қилинди.
Бўш иш ўринлари
Қайд этилишича, ўтган йил октябрь–декабрь ойларида мамлакатда 41 мингтага яқин бўш иш ўринлари эълон қилинди. Таққослаш учун, бундан бир чорак илгари, яъни июль–сентябрь ойларида 54 минг вакансия мавжуд бўлган. Марказий банк бўш иш ўринлари сонининг 14 мингтага қисқаришига мавсумий омиллар таъсир қилганини сабаб сифатида келтирган.
“Бўш иш ўринларининг (вакансиялар) асосий қисми чакана савдо (умумий вакансияларнинг 21 фоизи), ишлаб чиқариш (16,1 фоиз) ва умумий овқатланиш (15,7 фоиз) соҳаларига тўғри келган. Бунда III чоракка нисбатан қурилиш соҳасидаги вакансиялар 45 фоизга, умумий овқатланиш 30 фоизга ва таълим сектори 26 фоизга қисқарди”, дейилади таҳлилда.
Вакансиялар сони камайгани мавсумий омиллардан ташқари бўш иш ўринлари тезроқ тўлдириб борилаётгани билан ҳам боғлиқ бўлиши мумкин.
Якуний чоракда меҳнат аризалари (резюмелар) сони ўсишда давом этган. Бўш иш ўринларига жойлашиш учун номзодлар кўпроқ ўрта малакага эга ишчилар (савдо, маъмурий ва маиший хизмат кўрсатиш соҳалари ходимлари) бўлган.
Ишсизлик камайган
Ўзбекистонда ишсизлик даражаси 2024 йил III чораги якунида 5,7 фоизни ташкил этган. 2023 йилда эса бу кўрсаткич 6,8 фоиз эди.
Ўтган йил июль–сентябрь ойларида мамлакатда иқтисодий фаол аҳоли сони 15,1 миллион кишига етган.
“Ишсизлик камайиши ёки бандлар сони ошиши асосан, бозорда янги турдаги соҳа ва хизматларда фаолият олиб борувчилар ҳисобига юзага келмоқда. Анъанавий ҳисобланадиган тармоқларда, хусусан, қишлоқ хўжалиги ва саноатда бандлар сони қисқариши кузатилмоқда”, дея ёзилган шарҳда.
2024 йилда якка тартибдаги тадбиркорлар сони 18 фоизга ўсиб, йил якунида 284 минг кишини ташкил этди. Якка тартибдаги тадбиркорларнинг аксарияти чакана савдо ва маиший хизмат кўрсатиш соҳаларида фаолиятини давом эттирмоқда.
Иқтисодиётда ўзини-ўзи банд қилганлар сони ҳам ортишда давом этиб, 2024 йил якунида 4,5 миллион кишига етган. Бу кўрсаткич 2023 йилга нисбатан 1,8 баробарга юқори. Ўзини-ўзи банд қилганларнинг асосий қисми маиший хизмат, қишлоқ хўжалиги ва ижтимоий хизмат кўрсатиш соҳаларида фаолият юритмоқда.
Иш ҳақи секин ошмоқда
2024 йил якунига кўра, Ўзбекистонда ўртача ҳисобланган номинал иш ҳақи 5,4 миллион сўмга етди. Мазкур рақам 2023 йилдагига нисбатан 17,4 фоизга юқори. Реал ҳисобда эса ойликларда 7,1 фоизга ўсиш кузатилган.
Ўтган йилнинг якуний чорагида давлат секторида ойликлар оширилиши фонида иш ҳақи ўсиши тезлашган. Бу ижтимоий соҳалардаги (таълим ва соғлиқни сақлаш) иш ҳақи динамикасига бевосита таъсир кўрсатган.
Иқтисодиётнинг бошқа тармоқларида олдинги даврларда (2022-2023 йиллар) кузатилган иш ҳақининг юқори ўсиш импулси 2024 йилда босқичма-босқич камайиб борган. Жумладан, ташиш ва сақлаш, турар-жой хизматлари ва умумий овқатланиш соҳаларида ўсиш суръатлари қисқарди. Бундан ташқари, 2024 йилда банк ва молия (шу жумладан, суғурта ва лизинг бозори) ҳамда ахборот-коммуникация соҳаларида иш ҳақи ўсиши бир оз секинлашди.
“Пандемиядан кейинги даврда иқтисодиётда рақамлаштириш жараёнлари жадал суръатларда амалга оширилиши мазкур соҳалар мутахассисларига талабни ошириб, ушбу секторлар иш ҳақи миқдорида жадал ўсиш кузатилган эди. 2024 йилда ушбу тармоқларда меҳнат бозори мувозанатлашиши натижасида иш ҳақининг ўсиши секинлашди. Юқори истеъмол талаби сақланиб қолаётган шароитда чакана савдода иш ҳақининг ўсиши нисбатан юқорилигича қолмоқда. Шу билан бирга, бошқа тармоқларни, жумладан, савдони рақамлаштириш жараёнлари келгуси даврларда ахборот-коммуникация, чакана савдо соҳаларида иш ҳақи ўсишини қўллаб-қувватловчи асосий омиллардан бўлиши кутилмоқда”, қайд этилган таҳлилда.
Меҳнат миграцияси
Ўтган йили меҳнат мигрантлари оқими сезиларли даражада ошди. Бу ўсиш илдизини бир томондан хорижга чиққан фуқаролар умумий сони 6,2 миллион кишини (2023 йилдагидан 29 фоиз кўп) ташкил этганида кўриш мумкин. Бошқа томондан Ўзбекистонга меҳнат муҳожирлари юборган пул ўтказмалари ҳажми кескин ортгани (2023 йилдагидан 30 фоиз ошиб, 14,9 миллиард долларга етган) билан ҳам изоҳласа бўлади.
Марказий банк таҳлили сўнгги йилларда ўзбекистонлик мигрантлар ишлаш учун Европа Иттифоқи мамлакатларига ҳам аввалги даврлардагидан кўпроқ бораётганини кўрсатмоқда. Жумладан, Польша (ЕИга берилган визаларнинг 21 фоизи), Литва (17 фоиз), Германия (16 фоиз) ва Латвияга (7 фоиз) миграция мақсадида ишга жойлашиш мақсадидаги сафарлар сони ортган.
Буюк Британия томонидан меҳнат муҳожирларига бўлган мавсумий талаб ҳам сақланиб қолмоқда. Ўзбекистон фуқароларига берилаётган мавсумий визалар барча мавсумий берилган визаларнинг қарийб 13 фоизини ташкил этган. Бунда Буюк Британия томонидан Ўзбекистон фуқароларига 2021 йилда 556 та, 2022 йилда 4228 та, 2023 йилда эса 4094 та виза берилган.
Ўз навбатида Кореяга умумий миграцион оқим ошиб бормоқда. Бунда асосан таълим ва ишлаш мақсадлари бирламчи аҳамиятга эга.
“2024 йилда макроиқтисодий вазиятнинг босқичма-босқич барқарорлашуви фонида Туркияга миграция оқими кўпайди. Буни Ўзбекистон фуқароларига берилган рухсатномалар (Residence Permit — яшаш учун рухсатномалар) ошиб бораётганида ҳам кўриш мумкин”, дейилади таҳлилда.
Шарҳланишича, ўзбекистонлик меҳнат мигрантларининг асосий йўналишлари ҳамон Қозоғистон ва Россия бўлиб қолмоқда. Пул ўтказмалари жорий динамикаси ва бошқа макроиқтисодий рақамлар (валюта курси, иш ҳақи) мазкур давлатларга мигрантлар оқими барқарор сақланишда давом этаётганини кўрсатмоқда.
Изоҳ (0)