Афсонага айланган дайди: Раж Капур қандай қилиб ҳинд киносининг қиролига айланди?

Жорий йил 14 декабрь куни ҳинд киносининг юлдузи, ажойиб актёр ва кино ижоди арбоби Раж Капур таваллудининг 100 йиллиги нишонланди. Капурлар сулоласи асосчисининг фильмлари бадиий жиҳатдан ҳануз бетакрор бўлиб, авлодлар давомида ўз машҳурлигини йўқотмай келмоқда. Бугун буюк актёрни хотирлаб унинг ҳаёт ва ижод йўли, кино карьераси тарихи ҳақида маълумот берамиз.

Раж Капур 1924 йил 14 декабрда таваллуд топган, актёр санъатга қўшган ҳиссаси учун нафақат Ҳиндистонда, балки хорижий давлатларда ҳам эътироф этилади. Капурлар оиласи асли Самундри, Ляллпур тумани, Панжоб вилояти, Британия Ҳиндистонидан (ҳозирги Панжоб, Покистонда жойлашган) келиб чиққан. У оиладаги олти фарзанднинг тўнғичи бўлган.

Раж ва Наргис “Дайди” фильмида ажойиб ошиқлар ролини маҳорат билан ижро этгани томошабинларга маълум. Уларни жаҳон юлдузига айлантирган бошқа бир қанча фильмлар ҳам суратга олинган. Фильмда суратга тушиш жараёнида Ражга нисбатан Наргиснинг кўнглида муҳаббат пайдо бўлган. Ражга оқ ранг ёқишини билгач, ҳатто ана шу рангда либос кийишни ҳам одат қилган. Аммо актёрнинг аллақачон оиласи ва фарзандлари бор эди.

Раж Капур ҳақиқий дунё юлдузи эди. Айниқса, “Дайди” фильмидан кейин собиқ иттифоқ мамлакатларида янада машҳур бўлган. Фильмда актёрнинг ажойиб партнёри ролини ижро этган Наргис унинг рафиқаси эканига ҳамма ишонарди. Аммо Раж ўзининг қариндоши Кришна билан турмуш қурган. Наргис узоқ вақт давомида севгилисининг оиласидан ажрашишига умид қилди, аммо бундай бўлмади.

Раж Капур кино соҳасида таълим олмаган

Раж актёрлар оиласида туғилган: бобоси актёр, отаси эса театрга раҳбарлик қилган. Шунинг учун ҳам Ражнинг бу касбни давом эттириши ажабланарли ҳолат эмас. У биринчи марта олти ёшида саҳнага чиққан ва ўн бир ёшидан бошлаб фильмларда ўйнай бошлаган. Қизиғи шундаки, Раж Капур махсус маълумотга эга бўлмаган, аммо 24 ёшида у Ҳиндистоннинг энг ёш режиссёрига айланиб, фильмлар суратга олишни бошлаган. Орадан кўп ўтмай, у киностудияга асос солди. Аммо унинг мактабни битирганлик ҳақидаги шаҳодатномаси ҳам йўқ: у лотин тилини ўргана олмагани учун имтиҳонлардан ўта олмаган. У кинони аудиторияларда эмас, балки ўз тажрибасида ўрганган.

“Дайди”нинг муваффақияти

Раж Капур иштирокидаги “Дайди” фильми бутун дунёда машҳурликка эришди. Ҳинд киноси қандай бўлиши мумкин? Чексиз муҳаббатни ўз ичига олган ва қўшиқ ҳамда рақс билан бойитилган ижтимоий драма. Баъзилар буни содда деб атади, кимдир учун бундан яхшироғи бўлиши мумкин эмас, фильм чиндан ҳам самимий ва тушунарли. Урушдан кейин вайронгарчилик ва қийинчиликлардан чарчаган собиқ иттифоқ мамлакатлари аҳолиси учун дайди йигитнинг ҳикояси жуда таниш ва тушунарли эди.

Фильм намойишидан кейин томошабинлар кўзлари ёшга тўлган ҳолда кинозалларни тарк этган: улар бечора дайдига ачинар, узоқ вақт давомида фильмда янграган тароналарни куйлаб юрарди.

Айтишларича, Жавахарлал Неру расмий ташриф билан СССРга келганида Никита Хрушчёв ундан Раж Капурни таниши ҳақида сўраган. Ҳиндистон бош вазири ўғри ролини ўйнаган бола ундан кўра машҳурроқ бўлиши мумкинми, дея ғазабланган. Лекин айнан шундай эди ва Неру буни борича қабул қилишига тўғри келган.

“Жаноб ва хоним Капурлар”

Раж Капур иштирокидаги “Дайди” фильмида бош қаҳрамонни Наргис ижро этган. Кўпчилик уларнинг турмуш қуришига ишончи комил эди. Ҳатто газеталарда ҳам улар ҳақида: “Жаноб ва хоним Капурлар” деб ёзишган. Ахир экранда улар орасидаги муҳаббат учқунлари аниқ сезилиб турар эди, буни ижрога йўйиб бўлмасди! Фильмларга ном танлаш баҳсларга сабаб бўларди. Бу ёш режиссёрга осон бўлмаган, у ҳали кўп нарсани билмас эди. Наргис унга ёрдам беришга ҳаракат қиларди. Раж дастлаб унинг маслаҳатига қулоқ солди, кейин баҳслаша бошлади ва кейин суратга олиш майдончасида жиддий келишмовчиликлар авж олди. Кўринишидан, бу ҳис-туйғулар фильмда ўз аксини топган, чунки томошабинлар ошиқ жуфтликнинг саргузаштларини нафас олмай томоша қилар эди.

“Оқ либосли хоним”

Сўнг “Ёмғирлар мавсуми” суратга олинди ва яна худди шу воқеа такрорланди. Сўнгра “Дайди” бутун дунёни забт этди. Фақат эътиборсизларгина Раж Капур ва Наргиснинг муносабати ҳақида гапирмасди. Бироқ Раж журналистларнинг саволларини жавобсиз қолдирган: у турмуш қурган, рафиқаси Кришна Малхотра — унинг узоқ қариндоши бўлиб, уларнинг ўша вақтда уч фарзанди бор эди.

Актёрнинг турмушга чиқмаган актриса билан алоқаси бўлиши ўша йиллардаги Ҳиндистонда жиддий жанжал келтириб чиқариши мумкин эди. Шунинг учун Раж Наргисни баландпарвоз сифатлашлар билан таърифлаган: Наргис — унинг илҳом париси ва ёрдамчиси, “фильмларининг онаси”. У севган инсонига ёқиш учун оқ кийим кийгани туфайли уни “оқ либосли хоним” деб аташган. Иккаласи биргаликда Капур киностудиясининг логотипини яратган. Бир сўз билан айтганда, бу иккиси Ҳиндистоннинг рамзи, унинг тимсоли эди.

Айрилиқ

Улар ўн йил давомида айрилмади. Бу вақт ичида Раж Наргис билан ошиқлар ролини ўйнаган ўн олтита фильмни суратга олди. У Наргисга шон-шуҳратдан бошқа нарсани бера олмади: рафиқаси билан ажрашиш ҳақида ҳеч қандай гап бўлиши мумкин эмас эди. Аммо улар охир-оқибат ажралди. 1956 йилда томошабинлар жуфтлик иштирокидаги сўнгги фильм — “Ҳаммадан яширинча”ни томоша қилди. Сўнгра дарҳол экранларда Наргиснинг ўзи Ражсиз суратга тушган “Она Ҳиндистон” фильми намойиш этилди. Актрисанинг янги ампуладаги роли ғалаба қозониш билан баробардек эди: Наргис болалари билан ташлаб кетилган бахтсиз аёл ролини ўйнади. Унинг машҳурлиги мисли кўрилмаган юксакликка кўтарилди. Бу Раж учун оғир зарба бўлди.

Устига-устак, Наргиснинг янги партнёри билан ишқий муносабатлари ҳақида миш-мишлар тарқалди. Тез орада у, яъни Сунил Датт Наргисга турмуш қуришни таклиф қилди. Улар турмуш қурди ва Наргис бу никоҳдан уч нафар фарзандни дунёга келтирди. Раж Капур билан муносабатлар эса ўтмишда қолди. Наргис Ражсиз ҳам бахтли бўлдими, буни ҳеч ким билмайди. Ҳар ҳолда, у орзу қилган нарсасига эришди: оила қурди ва уч нафар фарзанд кўрди. Наргис 1981 йилда 52 ёшида вафот этди.

Раж Капур вафот этганида бутун Ҳиндистон йиғлади

Раж Капур ҳинд киносининг улкан империяси — Болливуднинг асосчисига айланди. У ҳар қандай шарафга сазовор бўлди. Унинг ижодий карьераси баланд-пастликларни бошдан кечирди, фильмларида энг яхши актрисалар суратга тушди. Аммо партнёрлар орасида Наргис каби муваффақиятли ва севимли тандем йўқ эди. “Оқ либосли хоним” даври якунига етганди. Афсонавий “дайди” 1988 йил 2 июнда яна бир нуфузли мукофотни қўлга киритиб, вафот этди. Бутун Ҳиндистон унга мотам тутди, бир неча ойлардан сўнг Капурнинг хоки сочилган Ганг дарёси соҳилларига тоғ гуллари келтирилди. Ҳиндлар ўзининг фильмлари билан қўлдан келганича ҳаётга умид ва муҳаббатни сақлаб қолишга ёрдам берган актёрга миннатдорчилик билдирди. Раж Капурнинг рафиқаси Кришна эса турмуш ўртоғининг ўлимидан сўнг — умрининг сўнгига қадар оқ либос кийишда давом этди.