Паралимпия ҳақида фактлар, рақамлар ва Ўзбекистон иштироки

Олимпия ўйинларини тугатган Париж энди Паралимпия ўйинларига мезбонлик қилади. “Дарё” ушбу нуфузли спорт тадбири ҳақидаги энг муҳим саволларга жавоб беради.

Париж 28 августдан 8 сентябргача мусобақаларни қабул қилади. Ушбу мусобақага қизиқиш ҳар доимгидан ҳам ортмоқда.

“Биз Олимпиада сеҳрини Паралимпия стилида ҳам кўришни ҳам хоҳлаймиз. Бу жойлар дунёнинг энг яхши спортчиларини оммага намойиш этади, деди 2024 йилги Олимпия ва Паралимпия ташкилий қўмита раҳбари Тони Эстеринг.

Руслар ва Беларусь нейтрал мақомда қатнашади

Паралимпия ўйинларида 22 спорт турида 4000 га яқин спортчи рақобатлашади. Россия ва Беларусдан тўқсон саккиз спортчи иштирок этиш учун розилик берилганлар қаторида. Аммо улар давлат байроқларидан фойдаланиши мумкин эмас. Улар очилиш маросимида иштирок этмайди ва спортчилар олтин медални қўлга киритганда миллий мадҳияси ижро этилмайди.  Олимпиада баҳсларида ҳам атиги 15 руслар ва беларуслар қатнашди.

“Улар бизга тегишли одамлар эмас, дейди Германия Ногиронлар спорт ассоциацияси президенти Фриэдҳелм Юлиус Боер. Агар Олимпия ва Паралимпия ўйинлари тинчлик хабарларини элчиси бўлишни хоҳласа, унда бошқа мамлакатга бостириб кирадиган, ўлим ва вайронагарчиликлар амалга ошаётган Украина спортчилари билан биргаликда рақобатлашиш имкониятига эга бўлмаслиги керак”.

Энг йирик қочоқлар жамоаси

Халқаро Паралимпия қўмитаси (IPC) саккиз нафар спортчи Паралимпияда қочоқлар жамоаси аъзолари сифатида мусобақаларда иштирок этишини маълум қилди. Бу турнир тарихидаги энг катта таркиб ҳисобланади. Токио Олимпиадасида 6 нафар спортчи қочоқлар жамоаси сифатида иштирок этган эди. Ушбу спортчилар бутун дунё бўйлаб тарқалган 120 миллиондан ортиқ беватан инсонлар номидан қатнашади.

Сўнгги етти йил давомида мусобақа ташкилотчилари бюджетдан 125 миллион евро (139 миллион доллар) маблағни бинолар ва жамоат транспорти учун сарфлади. Чорраҳаларда 10400 дан ортиқ кўзи ожизлар учун овоз мосламалари ўрнатилди.

Мусобақанинг қисқа тарихи

1948 йил ёзида Германиядан Буюк Британияга қочиб кетган яҳудий невролог Лондонда ногиронлар аравачасида ўтирган спортчилар ўртасида биринчи мусобақасини ташкил этди. Турнирга “Сток Мандевил ўйинлари” номи берилди. Бу эса 1960 йилда Римда биринчи бўлиб ташкил этилган Паралимпия ўйинлари учун асос бўлиб хизмат қилди. Унда 23 мамлакатдан 400 спортчи қатнашди. Ўшандан бери Паралимпия ҳар тўрт йилда бир марта ўтказилади.

1976 йилда Швецияда паралимпия тарихидаги биринчи қишки ўйинлар бўлиб ўтди. Ушбу мусобақа ҳам ҳар 4 йилда ўтказилади. Халқаро Паралимпия ва Олимпия қўмитаси ўртасидаги келишув туфайли Олимпия ўйинлари 1988 йилдан бери бир ҳудудда ўтказилади.

Паралимпия ўйинларининг аҳамияти

Паралимпия ногиронлар учун спорт мусобақаларида энг муҳим воқеалардан биридир. Унда иштирок этаётган спортчилар сони тобора ортиб бормоқда ва оммавий ахборот воситаларининг қизиқиши ҳам ўсишда давом этмоқда.

“Medianинг қизиқиши ортмоқда, ва интервьюдаги саволлар барча учун умумий бўлмоқда”, деди Германиялик атлет. — Бу энди шунчаки ногиронлиги бор спортчилар учун турнир эмас, балки инсоннинг характери, мотивациясини кўрсатадиган жараёнга айланди”. 

Флоорс Токио Олимпиадасида 400 метрга югуриш мусобақасида Олтин медални киритган эди.

Жаҳон чемпиони Елена Семечинга кўра, Паралимпия оддийгина спорт мусобақаси эмас.

“Мен буни бошқа одамлар учун ўрнак бўлиш учун имконият деб биламан. Айнан шунинг учун Германия ва бизнинг спортни Олимпия ўйинларида намойиш этиш мен учун жуда муҳим”, дейди Токио Олимпиадаси олтин медал эгаси.

Паралимпиянинг Олимпиададан фарқи

Ўйинлар давомида спортчилар истиқомат қиладиган жойлар ва Олимпия шаҳарчаси Олимпия ўйинларидан кейин қисман қайта қурилади.

“Жамоавий майдонлар, кўчалар, йўлаклар, пиёдалар ўтиш йўлаги ногиронлар кишилар муаммосиз фойдаланишлари учун мослаштирилади”, дейди Олимпия шаҳарчаси бошлиғи.

Ҳеч бўлмаганда битта ҳаммомга эга уйлар спортчилар учун фойдаланишга топширилади. Ташқарида ранги ўчган тўсиқлар турли ранглар билан кодланади ва аравача билан ҳаракатланиш ускуналари ўрнатилади.

Сена Дарёсининг сифати қайта текширилади, чунки Паралимпиянинг триатлон мусобақалари айнан шу ерда бўлиб ўтди. Қолган сузиш мусобақалари Олимпиададан фарқли равишда ёпиқ иншоотларда ўтказилади.

Ўзбекистон Паралимпия ўйинларида

2004 йилда Ўзбекистон паралимпиячилари мусобақаларда дебютини амалга оширди. Ўшанда биргина спортчи оғир атлетикачи Юсуф Қодиров юрт шаънини ҳимоя қилган. 2008 йилги мусобақада Ўзбекистон икки спортчини мусобақаларга жўнатди. Икки мусобақада ҳам спортчилар медалларсиз давлатга қайтган.

2012 йилдаги мусобақада Ўзбекистонга илк медални Шариф Ҳалилов келтирган. У Лондондаги мусобақада дзюдо бўйича кумуш медал соҳибига айланди.

2016 йилги Олимпиада Ўзбекистон Паралимпия делегацияси учун энг омадли мусобақага айланди. Унда ўзбекистонликлар 31 медал билан умумжамоа ҳисобида кучли 20 ликдан жой олди. 

Японида бўлиб ўтган сўнгги Олимпиадада ҳам спортчилар муваффақиятли қатнашди. 8 та олтин, 5 та кумуш ва 8 та бронза қўлга киритган ўзбек спортчилари умумжамоа ҳисобида 16-ўринга жойлашди.

Париж Олимпиадасида Ўзбекистон

Ўзбекистон делегацияси Паралимпия ўйинларига 65 нафар спортчи билан 113 та лицензияни қўлга киритишга муваффақ бўлди. Бу Ўзбекистон учун Паралимпия ўйинларида иштирок этиш бўйича лицензиялар ва мусобақа иштирокчилари сони бўйича мутлоқ рекорд ҳисобланади.

Спортчилар Паралимпия ўйинларида пара енгил атлетика, дзюдо, сузиш, пауэрлифтинг, каноэ, академик эшкак эшиш, таэквондо, ўқ отиш ва велоспорт бўйича иштирок этади.

Маълумот учун, Президент қарори билан Париж—2024 Паралимпия ўйинларида совриндор бўлган спортчилар олтин медаль учун — 200 минг, кумуш медаль учун — 100 минг ва бронза медали учун 50 минг АҚШ доллари миқдоридаги пул билан мукофотланади.

Мусобақалар Спорт TV канали орқали жонли эфирда намойиш этилади.