Кўпчилик метаболик синдромни урф бўлган ташхиси деб ҳисоблайди, лекин аслида бу жуда жиддий касаллик!
Сўнгги пайтларда метаболик синдром (МС) ҳақида кўп гапирилмоқда. Нима учун бу кассалик хавфли? Чунки бу кўплаб жиддий касалликларнинг ривожланишига олиб келиши мумкин — атеросклероздан инфаркт, инсулт, буйрак етишмовчилиги, саратон ва энг кенг тарқалгани — диабет хавфи кўп марта ортади. Яхшики, агар сиз ўз вақтида пайдо бўладиган соғлиқ муаммоларига эътибор қарацангиз, бу муаммоларнинг олдини олиш мумкин.
Вақтни ўтказиб юборманг
Метаболик синдром 4 та белгининг комбинацияси билан тавсифланади:
- Ортиқча вазн;
- Қондаги холестериннинг юқори даражаси (умумий холестерин 5,2 ммол / л дан юқори);
- Гипертония (тонометр кўпинча 140/90 мм Ҳг ёки ундан кўпни кўрсатади);
- Инсулин қаршилиги — ҳужайраларнинг инсулин гормонига сезувчанлигининг пасайиши, бу қонда глюкоза даражасининг ошишига ва 2-тоифа диабетнинг ривожланишига олиб келади.
Агар ўзингизда камида 2 та белгини сезсангиз (масалан, ортиқча вазн ва юқори қон босими), қанд даражаси ва холестерин учун қон топширинг. Улар баландми? Эндокринолог ва кардиологга ташрифни кечиктирманг! Аммо биокимёвий кўрсаткичлар нормал бўлса ҳам, уларни ҳар олти ойда текширинг. Бу бирор нарса нотўғри эканлигини ўз вақтида пайқаш ва даволанишни ўз вақтида бошлашга ёрдам беради.
Қандай пайдо бўлади?
Метаболик бузилишлар диабетнинг аниқ белгилари ва атеросклеротик қон-томир шикастланишидан анча олдин шаклланади. Патологик жараён кўпинча ёшликдан бошланади, айниқса, ҳаракатсиз турмуш тарзи, жуда юқори калорияли диета, ортиқча вазн билан ривожланади. Ва бу синдром нафақат қирқдан ошган аёлларда, балки 20-35 ёшдагиларда ҳам ташхисланади. Сабаби ҳомиладорлик ва туғиш, бу метаболизмнинг жиддий синовидир. Чақалоқ туғилганидан сўнг аёллар тез-тез вазн йиға бошлаганини пайқадингизми? Бу табиий жараём эмас, балки уларда периферик нейроэндокрин синдром (РNES) деб аталадиган касаллик ривожлана бошлаганидан дарак. Аслида бу метаболик синдромнинг алоҳида ҳолати.
Шунинг учун агар ҳомиладорлик пайтида 12 кг дан ортиқ вазн йиғсангиз ва туғуруқдан кейин яна бу ҳолат ортиб борса, гинеколог-эндокринолог билан маслаҳатлашинг. Шифокор метаболик ва эндокрин жараёнларни тартибга солишга ёрдам беради. Шу билан бирга фаол равишда семиришни бошлаган эркаклар ҳам шифокор назоратидан ўтиши керак.
Бел айланисини ўлчанг
Семизлик ҳар доим ҳам метаболик синдромга олиб келмайди! Ривожланиш хавфини ўзингиз баҳолаш учун нафақат вазн ва тана массаси индекси, балки танада ёғнинг аниқ қаерда тўпланганини ҳам билиш муҳимдир. Биринчи навбатда, хавф гуруҳига ёғ бирикмалари асосан қорин бўшлиғида тўпланган ва ички органлар атрофида жойлашганлари киради. Олимларнинг ҳисоб-китобларига кўра, олма типидаги семизлик билан 2-тоифа диабет хавфи 6 баравар, гипертония ривожланиш эҳтимоли 4 баробар ортади. Лекин бу ҳаммаси эмас! Бундай одамларда бронхиал астма ривожланиш хавфи сезиларли даражада ошади. Метаболик сабабларга кўра умуртқа поғонаси ва бўғим касалликлари хавфи ҳам икки баравар ортади.
Метаболик синдромнинг ривожланиш хавфини баҳолаш учун бел айланасини тўғри ўлчанг. Тик туринг, қоринни ичга тортманг ва қорин бўшлиғининг конвекс нуқтаси бўйлаб киндик даражасида ўлчов лентасини тортинг. 80 см дан ошдими (эркаклар нормаси — 94 см)? Сиз хавф остидасиз! Агар бир вақтнинг ўзида босим кўтарилса, оилада диабет ва гипертония билан оғриган беморлар бўлса, тиббий текширувдан ўтинг.
Асосийси нима?
Замонавий одам жуда кўп овқатланади, ёғли, ширин, юқори калорияли ва айни пайтда кам ҳаракат қилади. Бундай турмуш тарзи билан кўпчиликда инсулин қаршилиги ва метаболик синдромга олиб келадиган метаболик муаммолар бошланиши ажабланарли эмас. Бунинг олдини олишнинг бирон бир усули борми? Албатта!
- Ҳафтада камида 2-3 соат машқ қилинг. Шу билан ортиқча ёғ йўқолади ва организмингиз ҳали ёш ва кучга тўла эканлигини ҳис қиласиз: ахир, у жисмоний ҳаракатсизликни узоқ давом этадиган касаллик ёки эрта қариш деб билади ва метоболизмни шунга мослайди.
- Ўсимликка асосланган озиқ-овқатларини кўп истеъмол қилинг. Бу ҳажми катта бўлган ошқозонни тўлдиради, тўйиш ҳисси беради, лекин айни пайтда калорияси паст ҳисобланади.
- Тез-тез овқатланинг, лекин кам-кам! Агар шундай қилсангиз, кичик қисмларнинг таъсири сезилади: метаболизм ёғни тежаш режимидан ёғни ёқиш режимига ўтади. Кўпчилик, аксинча, диетанинг энергия қийматини учдан бирига камайтириш учун кунига уч марта эмас, масалан, икки марта камроқ овқатланишга ҳаракат қилади. Аммо таъсирни қайтариш мумкин. Диетологлар агар сиз кунига кунлик калория миқдорини оширмасдан икки марта овқатлансангиз, йилига 2,5 кг ортиқча вазнга эга бўлишингизни аниқладилар. Озиқ-овқат истеъмол қилишда жуда узоқ танаффуслардан қўрқиб, организм тежашни бошлайди — бу метаболизмни секинлаштиради ва озуқа моддаларининг сўрилишини 60-70 фоиздан 100 фоизгача оширади! Шу тариқа калорияларни фаол равишда сарфлаб юборади, кундалик рационни 5-6 марталик кичик қисмларга бўлинг.
- Шифокорингиз билан инсулин қаршилигини бартараф этадиган ва диабет ривожланиш хавфини камайтирадиган дорилар хусусида маслаҳатлашинг. Агар лозим бўлса, шифокор уларни белгилаб берад
Изоҳ (0)