27 апрель куни Иккинчи Тошкент халқаро инвестиция форуми (TXИФ) доирасида “Рецессия: афсона ёки ҳақиқат” мавзусида давра суҳбати бўлиб ўтди.
Рецессия — вақтинчалик иқтисодий пасайиш даври бўлиб, бу даврда савдо ва саноат фаолияти қисқаради, одатда икки чоракда ялпи ички маҳсулотнинг пасайиши билан белгиланади.
Мутахассисларнинг қайд этишича, иқтисодий ўсишнинг секинлашиши, ишсизликнинг ортиши ва сармояларнинг қисқариши шароитида рецессия ҳақиқатга айланиши, бу эса иқтисодиётда умумий таназзулга олиб келиши мумкин. Бошқа томондан, улар ҳукуматнинг тўғри сиёсати ва адекват иқтисодий бошқарув рецессиянинг олдини олиш ва барқарор ўсишни таъминлашига ишонишади.
Давра суҳбатини Trace Capital Holdings бошқарувчи директори Тимоти Юн олиб борди. У Ўзбекистонда ислоҳотлар, рақамлаштириш, автоматлаштириш ишлари олиб борилаётгани, банкларнинг мавқейи мустаҳкамланаётганини таъкидлади.
Шу билан бирга, рецессия мавзуси жаҳон иқтисодиётида фоиз ставкаларининг сезиларли даражада ошиши, инфляциянинг кескин кўтарилиши ва товар бозорларида нархларнинг ўзгарувчанлиги фонида, айниқса, долзарб эканлиги айтилди.
Кўпгина мамлакатлар COVID-19 пандемияси пайтида кутилмаган харажатларга дуч келишди, маҳаллий можаролар шароитида озиқ-овқат таъминотининг қисқариши, глобал таъминот занжирларининг узилиши ва глобаллашув жараёнларининг давом этиши ва бошқа кўплаб омиллар иқтисодиётга таъсир кўрсатмоқда.
Марказий Осиё мамлакатлари ўз ривожланиш сценарийсига эга бўлиши мумкин. Айнан шу ҳақида давра суҳбати доирасида мутахассислар сўзга чиқди.
“Жаҳон ҳамжамияти қатор жиддий муаммоларга дуч келди. Хусусан, АҚШда пул-кредит сиёсатининг кескинлашуви туфайли инфляция ошди. Бундан ташқари, Хитойда Нол COVID сиёсати ва Европадаги энергия билан боғлиқ вазият ҳам ўз таъсирини кўрсатди”, — дейди Жаҳон банкининг Ўзбекистондаги доимий вакили Марко Мантованелли.
Экспертнинг қайд этишича, иқтисодчиларнинг прогнозлари дунёдаги вазиятдан келиб чиққан ҳолда тузилган. Уларни баҳолашга инфляция, барқарорлик ёки аксинча, беқарорлик кўрсаткичлари таъсир кўрсатади.
Мантованелли молиявий сектор келажакда стрессни бошдан кечиришига ишонишини, реал иқтисодиёт учун прогнозлар ёмонлашиши мумкинлигини айтиб ўтди.
Дунёдаги беқарор вазият жаҳондаги нархларга таъсир қилиши мумкин, озиқ-овқат маҳсулотлари ва энергетика секторини ҳисобга олмаган асосий инфляция барқарор даражада қолади, деб ҳисоблайди мутахассис.
Мантованеллининг қайд этишича, Марказий Осиё бозорида ўсиш эгри чизиғининг инфляцияга нисбатан текисланиши кутилмоқда, товарлар нархи ошиши мумкин.
“Хавфлар халқаро муҳит билан чамбарчас боғлиқ. Ўзбекистон ёш давлат, булар келажакда иш билан таъминланиши керак бўлган янги кадрлар дегани. Иқтисодиётда янги иш ўринлари яратилиши керак ва улар хусусий сектор ҳисобидан ташкил этилиши мумкин”, — дейди Жаҳон банкининг Ўзбекистондаги вакили.
iKapitalist бош директори Нурбек Раев Қозоғистоннинг савдо-иқтисодий муносабатларига дунёдаги вазият, хусусан, айрим мамлакатлардаги ҳарбий можаролар ҳам таъсир кўрсатганини айтди.
“Бу каби синовлар Ўзбекистонга ҳам таниш. Қозоғистон ва Ўзбекистон учун ҳамкорликни ривожлантириш, жумладан, сармоя киритиш бўйича салоҳият мавжуд. Икки мамлакат табиий ресурсларга, инсон капиталига эга — бу рецессияга қарши курашда ёрдам берадиган нарса”, — дейди Нурбек Раев.
Осиё тараққиёт банкининг Ўзбекистондаги доимий ваколатхонаси раҳбари Энрико Пинали Ўзбекистон иқтисодиёти қийин даврдан ўтгани, иқтисодий кўрсаткичлар тикланаётганини маълум қилди.
“Бироқ нархлар бўйича хавотирлар сақланиб қолмоқда, бу жаҳон бозоридаги беқарор вазият билан боғлиқ. Халқаро захиралар мамлакатларга барқарорликни таъминлаш, шу жумладан, барқарор валюта курсини сақлаб қолиш, шунингдек, иқтисодиётнинг турли тармоқларидан келадиган оқимларни таъминлаш имконини беради. Хусусий сектор фаоллиги жонланганини кўряпмиз. Кўплаб инвесторлар Яқин Шарқдан келмоқда. Мамлакат янада очиқ бўлиб бормоқда. Иқтисодий барқарорлик ўсиб бормоқда. Шок ва тўнтаришлар, нархларнинг ошиши эҳтимоли бор, лекин шу билан бирга, давлат сектори иқтисодиётга таъсир этувчи инфляцион омилларни ушлаб турмоқда”, — дейди Энрико Пинали.
Эксперт мамлакатдаги демографик вазият ҳақида гапириб, ривожланиш учун имкониятлар кўп эканлигини таъкидлади.
Таълимга устувор аҳамият бериб, сармояларни янада мақсадли йўналтириш зарурлигини таъкидлади.
Шунингдек, таълим муассасаларига замонавий технологияларни жорий этиш, муҳандислик бўйича бошланғич тайёргарликни бошиданоқ йўлга қўйиш муҳим аҳамиятга эга. Пиналининг фикрича, Ўзбекистон ёш авлод тарбиясига кўпроқ сармоя киритиши керак.
Энрико Пинали Ўзбекистонда таназзул хавфи борлигини прогноз қилмоқда, бироқ иқтисодий ўсишга олиб келиши мумкин бўлган далда берувчи омиллар ҳам бор.
Кўп нарса юзага келаётган муаммоларга зудлик билан жавоб бериш, технология ва таълимга сармоя киритишга боғлиқ бўлади, деб ҳисоблайди эксперт.
“Ҳар бир хавф — бу имконият. Улар бизни ўзгаришга ундайди. Ҳатто инқирозлар ҳам вазиятнинг яхшиланишига олиб келади”, — дейди Ўзбекистоннинг иқтисодий ривожланиш истиқболлари ҳақида Энрико Пинали.
Рецессия ўзи нима?
Айни вақтда дунёда иқтисодий фаолликнинг сезиларли пасайиш даври кузатилмоқда. Рецессия одатда ишлаб чиқариш ва инвестициялар ҳажмининг, корхоналар фойдасининг пасайишига ва ишсизликнинг ошишига олиб келади.
2007—2009 йиллардаги глобал молиявий инқироз бутун дунё бўйлаб иқтисодий ўсишни деярли 4 фоизга қисқартирди.
Айрим мамлакатларда, жумладан, Британия, Франция ва Германияда конвенсияга кўра, салбий ялпи ички маҳсулот ўсишининг тўртдан икки қисми рецессиядан далолат беради.
Аммо кўпгина иқтисодчилар бу таърифни жуда тор деб ҳисоблайди. Япония Вазирлар Маҳкамаси рецессияни таърифлашда заводлардаги ишлаб чиқариш, чакана савдо ва бандлик каби бир нечта кўрсаткичлардан фойдаланади.
Изоҳ (0)