Ўзбекистонда 2008 йилга қадар қасддан одам ўлдирган шахс учун ўлим жазоси белгиланганди. Мазкур жазо бекор қилингандан сўнг, жиноятчилик сони ортдими? Юридик фанлар бўйича фалсафа доктори, доцент Фарҳод Примов “Дарё” нашрига берган интервьюсида мазкур саволга жавоб қайтарди.
Фарҳод Примовнинг таъкидлашича, ўлим жазосини қўллаш жиноятчиликка қарши курашишда малакали ёки самарали ечим ҳисобланмайди.
“Ўлим жазоси бекор қилинганидан кейин жиноятчилик сони кўпайганми, деган масалани таҳлил қилиб кўрдик. Биламизки, 2008 йилгача қасддан одам ўлдирган шахс учун ўлим жазоси белгиланган эди. Ҳозир қасддан одам ўлдириш ҳолатлари кўпайдими? 2008—2021 йилгача қасддан одам ўлдириш ва қасддан одам ўлдиришга суиқасд қилиш ҳолатлари 2 баравар камайган. Ҳа, жазо бекор қилингандан кейин ҳам камайиш кузатилган. Яъни ўлим жазоси охирги, малакали ёки самарали ечим ҳисобланмайди. Яна бир жиҳати, кўплаб давлатларда ўлим жазоси белгиланган. Аммо жиноятчилик камайиб қолгани йўқ. Аксинча, кўпайган ҳолатлар ҳам бўлади. Масалан, баъзи давлатларда коррупция учун ўлим жазоси белгиланган. Лекин ҳар йили қанчадан қанча одам мана шу жиноятни содир қилади. Энг муҳим масала жазонинг қаттиқлиги эмас, жазонинг муқаррарлигидир”, — деди ҳуқуқшунос.
Фарҳод Примовнинг қўшимча қилишича, Ўзбекистонда жиноятчиликнинг оқибати эмас, балки сабабларига қарши кураш олиб борилмоқда.
“Бу инсонпарвар принцип ҳисобланади. Негаки, шахснинг жиноят содир этишини кутиб ўтириб, ҳолат юз бергандан кейин жавобгарликка тортиш адолатдан бўлмайди. Биз шахсни жиноят содир этиш йўлига қадам қўйган пайтидаёқ қайтаришимиз керак. Ана шунда бизда жиноятчилар пайдо бўлмайди. Шахснинг жиноятчига айланишини кутиб ўтириш керак эмас. Имкон бўлди дегунча профилактика қилиш лозим, яъни тўғри йўлга қайтариш зарур. Давлат ҳозир мана шу тизимдан боряпти”, — деди мутахассис.
Аввалроқ ҳуқуқшунос Ўзбекистоннинг ўзгараётган конституциясига ўлим жазоси ман этилишига оид норма киритилаётгани тўғри қарор бўлганини айтганди.
“Ўлим жазоси қўлланди дейлик, лекин унинг салбий жиҳатлари ҳам бор. Суддаги хатоликлар сабабли айбсиз бўлган шахсларнинг ўлимга ҳукм қилинган ҳолатларни ҳам мисол қилиб келтириш мумкин. Ҳатто бизнинг мамлакатимизда шундай ҳолатлар бўлган. Мен бунга ўтган асрнинг ўттизинчи йилларини мисол келтирмоқчиман. Масалан, Абдулла Қодирий, Чўлпон ва бошқа юртдошларимиз қатағон қурбони бўлгандан кейин, оқланяпти. Буни ортга қайтариб бўлмайди. Худди шундай 2016—2022 йиллар давомида 4 минг 740 нафар шахс оқланди. Агар бизда ўлим жазоси амалда бўлганида, ана шу оқланган шахсларнинг қанчаси ўлдирилган бўларди — номаълум. Яъни мана шу ўлим жазоси баъзан суддаги хатоликларни тўғрилаб бўлмайдиган оқибатларга олиб келиши мумкин. Шу жиҳатдан ҳам шахснинг ҳаёти ҳар нарсадан устун ҳисобланади”, — деганди ҳуқуқшунос.
Изоҳ (0)