Спиртли ичимликлар истеъмол қилмасангиз ва тўғри овқатланиш қоидаларига риоя қилсангиз ҳам, ўткир панкреатитни бошдан кечиришингиз мумкин.
Овқат ҳазм қилиш тизими касалликлари барча ҳолатларининг 10 фоизигача панкреатит сабаб бўлади — бу ошқозон ости безининг ўткир ёки сурункали яллиғланишидир. Шу билан бирга, сўнгги 30 йил ичида ушбу хавфли касалликнинг сурункали шаклига чалинганлар сони икки баравар ортди. Панкреатит ҳолатларининг ярмидан кўпи спиртли ичимликлар истеъмол қилиш натижасида пайдо бўлишига қарамай, ҳатто кефирдан кучлироқ нарса ичмайдиган ва соғлом овқатланиш қоидаларига риоя қилишга ҳаракат қиладиганлар ҳам ушбу статистикага киради. Ўткир ва сурункали панкреатитнинг илк белгиларини аниқлаш ва ундан ўзингизни қандай ҳимоя қилиш кераклигини маълум қиламиз, деб ёзади “Новий очаг” нашри.
Панкреатит нима?
Панкреатит — бу ошқозон ости безининг яллиғланиши бўлиб, унда овқат ҳазм бўлишига ёрдам берадиган ферментлар қон таркибига қўшилади. Без кескин яллиғланганда, унинг ҳужайралари вайрон бўлганда ёғлар ва углеводларни парчалайдиган липаз ва амилаза ферментлари қон оқимига тушганда панкреатит оғир босқичда бўлади. Ўткир панкреатитда қондаги бу ферментларнинг мавжудлигини аниқлаш ва шунга мос равишда ташхис қўйиш қийин эмас.
Аммо сурункали панкреатитда, агар ошқозон ости безига токсик таъсир тўхтамаса ёки ўткир хуружлар пайтида орган жуда қаттиқ шикастланган бўлса, тестлар нормал натижа кўрсатиши мумкин. Вақт ўтиши билан ташқи зарар белгилари пайдо бўлади (уларни шифокорлар КТ ёки ултратовуш ёрдамида аниқлайди): без каналларининг торайиши, шикастланган тўқималар ўрнида кисталар шаклланиши ва ҳоказо. Оқибатда, ошқозон ости бези ўз вазифасини бажаришни тўхтатади — овқат ҳазм қилиш ферментларининг чиқарилиши ва организмга кирган овқатни ҳазм қилиш жараёни бузилади.
Панкреатитни қандай аниқлаш мумкин?
Ўткир ва сурункали панкреатит белгилари фарқ қилади.
Ўткир панкреатитнинг биринчи ва энг муҳим аломати — бу қорин бўшлиғи остидан ва чап қовурға соҳасидан бошланадиган, шунингдек, орқа томонга тарқаладиган жуда кучли бел оғриғи. Хуруж кўнгил айниши, қусиш, ич кетиш ва қорин дам бўлиши билан бирга кечади.
Шунингдек, деярли ярмида (42 фоизда) ўткир панкреатит ошқозон-ичак трактининг бошқа касалликлари каби “ниқобланади”. Бу қуйидаги аломатларни ўз ичига олади:
- Ўнг қовурға соҳасида оғриқ;
- Терида сариқлик;
- Қориннинг пастки қисмида оғриқ;
- Елкалар ва кўкрак соҳасига тарқаладиган оғриқ;
- Нафас қисилиши;
- Қорин деворларида тўсатдан оғриқ ва унинг зўрайиши;
- Қориннинг ўнг томонида кучли оғриқ, (кўричак оғриғига ўхшаш оғриқ)
Сурункали панкреатитга келсак, у ўзини оғриқли хуружлар сифатида намоён қилади. Ёки беморни тахминан 10 кун давомида безовта қиладиган ва кейин бир неча ой давомида сусаядиган қисқа хуружлар ёки узоқ ва кучли оғриқ хуружлари, улар ҳам бир ойдан икки ойгача бўлган “сокин” даврлар билан ажралиб туради. Шунингдек, сурункали панкреатитда ошқозон ости бези ферменти етишмовчилиги белгилари қўшилади: қориннинг доимий дам бўлиши, диарея ва ҳоказо.
Нима учун панкреатит пайдо бўлади?
Ўткир ва сурункали панкреатитнинг тахминан 55 фоизи спиртли ичимликларни ҳаддан ташқари кўп дозаси ёки уларнинг мунтазам истеъмоли. Шу билан бир қаторда, тўйиб овқатланмаслик — рациондаги ёғли, “кучли” овқатларнинг кўпайиши, ва енгил углеводларга бой овқатлар билан боғлиқ.
Бошқа сабабларга кўра ошқозон ости бези ичига сафро тушиши, безларнинг шикастланиши, шунингдек заҳарланиш, инфекциялар, аллергия, овқат ҳазм қилиш тизими касалликлари киради.
Овқат ҳазм қилиш ферментлари генларидаги мутация туфайли панкреатитга ирсият ҳам сабаб бўлиши мумкин, деган қарашлар бор.
Мавзуга доир:
Изоҳ (0)