«Дунё Шарқ ва Ғарбга бўлинган, Европа Украинадаги вазиятдан чарчаган» — Жаҳон иқтисодий форумида қандай масалалар кўриб чиқилмоқда?
Жаҳон иқтисодиёти кенг кўламли инқироз ёқасида. АҚШ ва Хитой ўртасидаги кескинлик дунёнинг Ғарб ва Шарққа бўлинишига олиб келди. Қолаверса, инсоният пандемиядан «сабоқ олмади» ва Украинадаги можаро ҳали тугамаган. БМТ Бош котиби Антониу Гутерриш Давосдаги Жаҳон иқтисодий форумида (WEF) шундай пессимистик тезислар билан чиқиш қилди.
Украина президенти Владимир Зеленский ўз нутқида Ғарб ҳамкорларидан янги қурол етказиб беришни сўради.
Ўз навбатида, НАТО бош котиби Йенс Столтенберг ва АҚШ Миллий разведка директори Аврил Хейнс Киевни нафақат Украинага ҳамдардлик, балки ўз манфаатларидан келиб чиқиб қўллаб-қувватлашларини тан олди.
Давосдаги Жаҳон иқтисодий форуми душанба куни очилди ва 20 январга қадар давом этади. Унинг асосий мавзуси «Бўлинган дунёда ҳамкорлик»дир.
Украинадаги воқеалар муносабати билан ўтган йилгидек Россия вакиллари форумга таклиф этилмади.
«Мукаммал бўрон»
Бирлашган Миллатлар Ташкилоти Бош котиби Антониу Гутерриш дунёдаги ҳозирги вазиятни бутун ҳаётидаги энг ёмони деб атади. 1949 йилда туғилган Бош котибни бундай баёнотига иқлим ўзгариши ва геосиёсий бўлиниш туртки берди.Унинг фикрича, бугунги вазият совуқ уруш давридагидан ҳам ёмонроқ, чунки ҳозирда можаролар назоратдан чиқиб кетмаслиги учун механизмлар камроқ.
Гутерришнинг фикрича, жаҳон иқтисодиёти инқироз ёқасида.
«Бизнинг дунёмиз бир қатор жабҳаларда «мукаммал бўрон»га дуч келмоқда», — деди у.
Бу соҳалар орасида у «таъминот занжири узилишлари, энергия инқирози, нархларнинг ошиши ва инфляция билан бирга фоиз ставкаларининг кўтарилиши»ни санаб ўтди.
Гутерришнинг сўзларига кўра, иқтисодиёт ҳали ҳам коронавируснинг «пандемия оқибатлари таъсирида». Дунё саломатлик масаласида сабоқ олмаган ва келажакда юзага келиши мумкин бўлган шунга ўхшаш муаммоларга бутунлай тайёр эмас.
«Шарқ ва Ғарбга бўлиниш»
Бирлашган Миллатлар Ташкилоти Бош котиби ҳозирда дунё бирликдан йироқ эканини таъкидлади. Гап «Шарқ ва Ғарбга бўлиниш» ҳақида кетмоқда.Бунга АҚШ ва Хитой ўртасидаги кўплаб мавзуларда, хусусан, инсон ҳуқуқлари ва минтақавий хавфсизликни ҳимоя қилиш масаласидаги келишмовчиликлар сабаб бўлган.
Бирлашган Миллатлар Ташкилоти Бош котиби бу мавзуда жиддий музокараларни олға силжитиш ёки бунда воситачилик қилиш имкониятини кўрмаётганини айтди. Аввалроқ Гутерриш ўз идорасида Украинадаги урушни ҳал қилишда воситачи ролини олишга тайёрлигини даъво қилган эди.
Шу билан бирга, у БМТ уруш томонлари билан озиқ-овқат ва ўғит экспорти, тинч аҳолига ёрдам кўрсатиш, асирларни алмашиш, ядровий иншоотлар хавфсизлигини таъминлаш каби аниқ масалалар бўйича ҳамкорликни давом эттираётганини таъкидлади.
«Ғарб бироз чарчаган»
Украинадаги уруш мавзуси кўплаб юқори мартабали форум иштирокчиларининг диққат марказида бўлиб қолди. Шундай қилиб, Германия канцлери Олаф Шольц Киевга керак бўлганда ёрдам бериш ҳақидаги сўзларни яна бир бор такрорлади.Аммо Украинага Германиянинг Леопард 2 танкларини етказиб бериш имконияти ҳақидаги саволга жавоб беришдан қочди ва «бу уруш Россия ва НАТО ўртасидаги урушга айланишига йўл қўймаслик кераклигини» таъкидлади.
Польша бош вазири Матеуш Моравецки Киев учун танкларни тайёрлаш ва Варшаванинг Украинани қайта тиклашдаги етакчи роли ҳақида гапирар экан, Ғарб Украина атрофидаги вазиятдан чарчаганини таъкидлади.
Унинг сўзларига кўра, бугунги кунда Россия сабрли, Ғарб эса бироз чарчаганлиги яққол кўзга ташланмоқда.
Киев учун қурол ва кафолатлар
17 январда Украинанинг биринчи хоними форум иштирокчиларига алоҳида мурожаат қилди. 18 январь, чоршанба куни Владимир Зеленскийнинг ўзи ҳам буни амалга ошириб, WEF иштирокчиларига видеоалоқа орқали қўшилди.У яна бир бор Киевнинг ғарблик ҳамкорларига сўровларини санаб ўтди: Украина расмийлари улардан танклар ва ракетага қарши мудофаа воситалари етказиб берилишини кутмоқда.
«Бизга молиявий ёрдам ҳам керак», — дея қўшимча қилди у Украинанинг энергетика инфратузилмасига етказилган зарар билан боғлиқ қийинчиликларга ишора қилиб.
Бундан ташқари, Зеленский яна Украинанинг НАТОга аъзолиги мавзусини кўтариб, Шимолий Атлантика альянсини кенгайтириш жараёнини тезлаштиришга чақирди:
«Биз НАТОга қўшилмоқчимиз, чунки НАТО биз учун, мамлакатимиз учун хавфсизликнинг энг яхши кафолатидир».
Ғарб манфаатлари
Расмийларга кўра, Ғарб давлатлари Киев режимини фақатгина Украина учун қўллаб-қувватлаётгани йўқ.«Биз буни ўз манфаатларимиз учун қиляпмиз. Украинадаги уруш АҚШга альянсларнинг мустаҳкамлиги ҳақида ўйлаш нуқтаи назаридан таъсир қилади. Шундай экан, Украинани қўлдан келганча қўллаб-қувватлашдан барчамиз манфаатдормиз», — деди АҚШ Миллий разведка директори Аврил Хейнс.
«Путин Украинада ғалаба қозона олмайди, чунки бу барча авторитар режимлар учун куч ишлатиш ва халқаро ҳуқуқни бузиш орқали исталган нарсага эришиш мумкинлиги ҳақида сигнал бўлади. Бу эса бизни заифлаштиради», — деди НАТО Бош котиби Йенс Столтенберг.
Мавзуга доир: Жаҳон иқтисодий форумининг экспертлари 2023 йилда жаҳон иқтисодиётида рецессия юз беришини прогноз қилди
