Фарғона вилояти ўзининг сархил мевалари билан машҳур. Бу заминда етиштирилган мева ва сабзавотлар дунёнинг барча нуқталарида қадрланади, севиб истеъмол қилинади. Вилоятда етиштирилган гилос, узум, ўрик, шафтоли, анор, хурмо, қовун, анжир, қулупнай ва бошқа мева-сабзавотлар дунёнинг кўплаб давлатларига экспорт қилинади. Айниқса, Олтиариқ тумани узум, бодринг, турп етиштириш борасида нафақат мамлакатимиз, балки етти иқлимда машҳур. Олтиариқ узуми чет элларда ҳам таниқли «бренд»га айланган.
Бугун олтиариқликлар томонидан халқ дастурхонига ўнлаб навдаги сифатли ва сархил узумлар етказиб берилмоқда, шунингдек, хорижга ҳам минглаб тонна узум экспорт қилинмоқда.
Қайд этилишича, Олтиариқ туманида 3 минг 500 гектар ерда узум боғлари мавжуд. Эътиборлиси, кейинги йилларда туманда 500 гектар майдонда янги узумзорлар барпо этилган. 2021 йили тумандан Россия, Украина, БАА, Польша, Германия, Беларусь, Қирғизистон ва Қозоғистон каби давлатларга 27 минг тонна узум экспорт қилинган бўлса, 2022 йилда экспорт ҳажми 30 минг тоннадан ошган.
Қиш-баҳор мавсумида ҳам ички ва ташқи бозорни сифатли узум билан таъминлаш мақсадида туманда 83 та — 68 минг 800 тонна сиғимга эга музлаткичли омборхоналар ташкил этилган.
Йилнинг тўрт фаслида ҳам хонадонимиздаги токда узум туради
«Чинортаги» маҳалла фуқаролар йиғинида яшовчи Ҳусанбой Ғофуров Олтиариқнинг машҳур боғбонларидан бири. Ҳусанбой ака қарийб ярим асрдан буён узумчилик билан шуғулланади.
Унинг хонадонида «Ҳусайни», «Ризамат ота», «Келин бармоқ», «Қора шаҳзода», «Шоҳонак» сингари йигирмадан ортиқ узум навлари парваришланади. Эътиборлиси, оила аъзолари кузда пишган узумни токдан узмаган ҳолда кейинги йилнинг баҳоригача сақлаш ҳадисини олган.
Хонадон томорқасида бир қарич бўш жой топа олмайсиз. Томорқадаги узум боғи кўзни қувонтирса, узумлар орасига экилиб, сўриток тепасида ҳосил бераётган олма, хурмо, нок, беҳи, киви каби мевали дарахтлар ҳам яхшигина даромад келтиради.
Ҳусанбой ака қиш чилласида ҳам узумни токдан узмай, баҳоргача табиий ҳолда сақлаш бўйича кўп йиллик тажрибага эга. Миришкор боғбоннинг фикрича, узоқ муддат сақлаш учун узумнинг кечроқ пишадиган навларини етиштириш керак.
Uzumчилик билан шуғулланишни бошлаганимга қарийб 53 йил бўлди. Uzumчилик бизга ота касб. Болалигимдан отамнинг ёнида юриб узум парвариши билан боғлиқ юмушларни пухта ўрганганман. Ҳозирда томорқамиздаги 16 сотих майдонда узум етиштирамиз. Кўрган бўлсангиз, кўчамизга ҳам сўри ток қилинган. Томорқамизда йигирмадан ортиқ узум навлари парваришланади.Авваллари тажриба етишмаслигидан узумларни узоқ муддат сақлай олмасдик. Изланишлар натижасида узумларни октябрь ойида новдасидан қандай узсак, то узум пишадиган июнь ойигача худди шундай ҳолатда сақлаб туришга эришдик. Uzumнинг ҳамма навларини ҳам узоқ вақт сақлаш имконсиз. Биз узоқ муддат сақлаш учун узумнинг кечроқ пишадиган навларини етиштирамиз. Ҳозирда хонадонимизда йил 12 ой узум сақланади, — дейди Ҳусанжон Ғофуров.
Кузда пишган узумлар баҳоргача қандай сақланади?
Олтиариқлик миришкорлар кузда пишган узумни май ойигача табиий усулда сақлашнинг турли усулларини кашф қилган.
Ҳусанбой Ғофуровнинг таъкидлашича, боғбонлар узумни сақлаш йўллари борасида узоқ йиллар изланиш олиб борган ва бунинг уддасидан чиққан.
Uzumларни йил давомида табиий ҳолатда уч хил усулда сақлаймиз. Биринчиси, қадимий «сақлама» усули — узилган меваларни яшикда мўътадил ҳароратда қоронғу жойда сақлаймиз. Иккинчиси, «баклашка» усули, бунда узиб олинган ҳар бир узум новдасини сув қуйилган елим идишларга солиб қўямиз. Учинчиси, мева токдан узилмайди. Бунда узум новдасининг барглари тўкилиб бўлгач, қировли, совуқ кунлардан сақлаш мақсадида атрофи имкон қадар тўлиқ ўраб қўйилади.«Сақлама» — ота-боболаримиздан қолган эски усул. Об-ҳавонинг қандай келишига қараб сентябрь ёки октябрь ойларида узум узиб қўйилади ва яшикларда қоронғу омборда сақланади. Бунда узумнинг банди қуруб қолади. Uzumларни узоқ сақлашнинг халқона тажрибасини боғбонларимиз «баклашка» усули дейди. Бунда пишган узум шодаси банди билан кесилиб, сув қуйилган пластик идишга солиб қўйилади. Калтак сувдан озиқланади ва узум банди янги узилгандек баҳор фаслининг охиригача кўм-кўк бўлиб тураверади.
Томорқамиздаги узумнинг ҳар бир бошини сентябрь ойида қоғозга ўраб чиқамиз. Ҳаво совий бошлаши билан токзорларни ҳам ўраб, қўлбола иссиқхона яратиш орқали баҳор фаслининг охиригача узумни сўритокларда сақлаймиз. Энг асосийси, ток устидаги узумлар ҳам баҳоргача ўз мазасини йўқотмайди, — дейди Ҳусанжон Ғофуров.
Қишда токда турган узумни кўргани хорижлик сайёҳлар ҳам келяпти
Олтиариқ узумлари машҳурликда Марғилон атласлари ва Риштон кулолчилик буюмларидан кам эмас. Ишкомларда олтиндек товланаётган узумларни татиб кўриш учун Олтиариққа Ўзбекистоннинг турли ҳудудларидан, қолаверса, хориждан ҳам меҳмонлар келади.
Ҳусанжон Ғофуровнинг маҳаллий ва хорижлик сайёҳлар тез-тез ташриф буюрадиган хонадони ҳам Фарғона вилоятининг туристик йўналишлари қаторига киритилган.
Қарийб 15 йилдан бери токда узум сақлаб келамиз. Айни пайтда хонадонимиздаги токда узумнинг «Ҳусайни», «Келин бармоқ» сингари навлари сақланяпти. Қиш чилласида ёки баҳор ойларида токда узум турганини кўриш учун ҳатто хорижлик сайёҳлар ҳам келяпти. Ишонмасдан токка чиқиб ўз қўллари билан ушлаб кўрган чет элликлар ҳам бўлди. Келган меҳмонлар айниқса қиш фаслида узумни токдан узиб егиси келади.«Энг яхши узум навларини Президентимизга ҳам кўрсатганмиз»Яқинда япониялик мутахассислар узум етиштириш бўйича ўз тажрибаларини бизга ўргатиш учун келишди. Уларга энг зўр узум навларини кўрсатдик. Токдан янги узилгандек турган узумларни кўриб ҳайрон қолишди. Uzum етиштириш ва сақлашни олтиариқликлардан ўрганишимиз керак экан, деб кетишди, — дейди Ҳусанжон Ғофуров.
Президент Шавкат Мирзиёев 2021 йил 4—5 февраль кунлари Фарғона вилоятига ташрифи чоғида Олтиариқ туманидаги «Файзли боғлар сари» узумчилик кооперацияси фаолияти билан танишган эди. Ўша ерда давлат раҳбарига Ҳусанбой Ғофуров хонадонидан келтирилган ва токда табиий ҳолда сақланаётган узумлар намойиш этилган.
Яхши ният билан президентимизга хонадонимиздаги энг яхши узумни сақлаган эдик. Олтиариқ узуми давлатимиз раҳбарига ёққан бўлса, биз бундан мамнунмиз. Кузда Олтиариқда узум фестивали ўтказилди. Унда Италия, Покистон, Қозоғистон, Беларусь сингари мамлакатлар делегациялари ҳамда Фарғона водийси вилоятларидан меҳмонлар қатнашди. У ерда ҳам энг яхши узум навларини намойиш этдик. Uzum фестивали ҳар йили анъанавий равишда ўтказилса, бу ҳам жаҳон бозорида Олтиариқ узуми ўзига хос брендга айланишига ҳисса қўшади.Йилнинг тўрт фаслида бозорларимизга сара узумларни етказиб беряпмиз. Олтиариқ узумлари Россия, Қозоғистон, Қирғизистон, Тожикистон каби давлатларга экспорт қилинмоқда. Даромадимиз яхши. Uzumдан оладиган даромадимизга 4 нафар ўғлимни уйли-жойли қилдим, — дейди хонадон соҳиби Ҳусанбой Ғофуров.
Ҳусанбой Ғофуровнинг таъкидлашича, тумандаги хонадонларнинг ҳар бирида йилига 2 тоннадан 10 тоннагача ҳосил етиштирилади. Бу билан аҳоли узум етиштиришдан йилига ўртача 25-50 миллион сўм даромад олади. Бу борада Олтиариқда ўзига хос тажриба шаклланган, хонадон соҳиблари узум етиштиришнинг ҳақиқий мутахассисига айланган. Энг асосийси, узумчилик билан шуғулланаётган аҳолининг даромади ортмоқда, уларнинг оиласига, хонадонига файз-барака, тўкинлик кирмоқда.
Ҳа айтганча, қиш чилласида ҳам токдан узум узиб ейишни истасангиз, Сиз ҳам Олтиариққа бир боринг.
Изоҳ (0)