Ҳозирги кунда Туркий давлатлар ташкилоти деб номланувчи халқаро тузилма туркий тилли халқлар ўртасидаги алоқаларни мустаҳкамлаш мақсадида 2009 йил 3 октябрда имзоланган «Нахчиван шартномаси» асосида Туркий тилли давлатлар ҳамкорлик кенгаши номи билан Озарбайжон, Қирғизистон, Қозоғистон ва Туркия ҳамкорлигида ташкил этилган эди.
Венгрия мазкур ташкилотга 2018 йилда кузатувчи мақоми билан қўшилди. 2018 йилнинг 30 апрелида Ўзбекистон ҳам бу кенгашга аъзо бўлиш истагини билдирди ва 2019 йил 14 сентябрда ташкилотнинг тўлақонли аъзосига айланди.
2021 йил 12 ноябрда Истанбулда бўлиб ўтган Туркий тилли давлатлар ҳамкорлик кенгашининг VIII Истанбул саммитида ташкилот номи Туркий давлатлари ташкилоти деб ўзгартирилди ва Туркманистон ҳам ташкилотда кузатувчи давлат мақомига эга бўлди. Ҳозирги вақтда ташкилот фаолиятини координациялаш бўйича бош котибият Туркиянинг Истанбул шаҳрида жойлашган.
Туркий давлатлар ташкилотига аъзо ва кузатувчи давлатларнинг аҳолиси тахминан 150 миллион кишини ташкил этади, улар 4 миллион 200 минг квадрат километрлик катта ва муҳим геосиёсий ҳудудда жойлашган. Ташкилотга аъзо давлатларнинг жаҳон иқтисодиётидаги ўрни ҳам жуда салмоқли ҳисобланади.
Ўзбекистоннинг Туркий давлатлар ташкилотига қўшилишини барча аъзо мамлакатлар яхши муносабат билан қабул қилди. Расмий шахслар, экспертлар ўзбекларнинг туркийлар тарихидаги ўрни, бугунги салоҳияти ва аҳамиятини эътироф этди.
Ташкилотнинг ҳуқуқий асосини ташкил этувчи 22 моддадан иборат «Нахчиван шартномаси» мазмунига назар ташланса, энг аввало, халқлар ўртасидаги тарихий ришталар, умумий тил, маданият ва анъаналардан келиб чиқиб, ҳар томонлама ҳамкорликка киришиш ва бу муносабатларни чуқурлаштиришга қаратилгани кўриниб туради. Мазкур ҳужжатда, шунингдек, ташкилотнинг вазифа ва мақсадлари, тузилмаси, ҳамкорлик турлари, ташкилот таркибидаги кенгаш ва қўмиталар, бюджет, имтиёзлар, халқаро муносабатлар ва низоларни ҳал этиш масалалари ҳақида маълумотлар келтириб ўтилган. Ташкилотнинг мақсад ва вазифалари Нахчиван шартномасининг 2-моддасида баён қилинган бўлиб, жумладан қуйидагиларни қамраб олади:
- томонлар ўртасида ўзаро ишонч, дўстлик ва яхши қўшничилик муносабатларини мустаҳкамлаш;
- минтақада ва унинг ташқарисида тинчликни таъминлаш ва хавфсизликни мустаҳкамлаш;
- ташқи сиёсат масалалари бўйича умумий позицияларни қабул қилиш;
- умумий мақсадларга тааллуқли барча соҳаларда самарали минтақавий ва икки томонлама ҳамкорликни ривожлантириш;
- аъзо давлатлар ўртасида савдо ва инвестициялар учун қулай шароитлар яратиш;
- қонун устуворлигини таъминлаш, самарали бошқарув ва инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш масалаларини муҳокама қилиш;
- фан, техника, таълим ва маданият соҳаларида ўзаро ҳамкорликни кенгайтириш;
- оммавий ахборот воситалари билан ўзаро ҳамкорликни ва янада интенсив мулоқотни ривожлантириш;
- ҳуқуқий масалалар бўйича ахборот алмашинувига кўмаклашиш.
Қаҳрамон Ҳақбердиев, Тошкент давлат шарқшунослик университети қошидаги Шарқ мамлакатларининг ривожланишини тадқиқ этиш илмий-таҳлил маркази директори.
Ҳабибулло Азимов, Тошкент давлат шарқшунослик университети, Шарқ мамлакатлари сиёсати ва халқаро муносабатлар кафедраси ўқитувчиси.
Маълумот учун, Самарқандда 10—11 ноябрь кунлари Туркий давлатлар ташкилотининг биринчи саммити ўтказилади.
Изоҳ (0)