Тошкент шаҳри туманларидаги кўп қаватли уйларда ижара нархлари қандай экани таҳлил қилинди. Бу ҳақда Прогнозлаштириш ва макроиқтисодий тадқиқотлар институти (ПМТИ) хабар бермоқда.
Урбанизация суръати юқори бўлган ҳозирги даврда хонадонлар учун ижара нархлари масаласи ҳам долзарб аҳамият касб этиб бораверади.
Статистика маълумотларига кўра, Швейцарияда ижарада яшовчи оилалар улуши 68 фоизни, Германияда 64 фоизни ташкил этади. Бу кўрсаткич Хитойда 14 фоизга, Россияда эса 11 фоизга тенг.
Ҳозир ривожланган давлатлар аҳолининг турмуш даражасини яхшилаш мақсадида ижарачиларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилади, шартнома муддати давомида ижара нархлари ўзгармаслигини таъминлайди.
Масалан, Буюк Британияда ижара билан боғлиқ белгиланган тўловлардан ташқари ҳар қандай комиссия олиш тақиқланган, АҚШда ипотека кредити ҳисобига уй олган шахслар даромад солиғини тўлашда имтиёзга эга.
The Economist нашрининг маълум қилишича, уйга эгалик қилиш кўрсаткичи қанчалик юқори бўлса, уй бозорида нархлар шунчалик ўзгарувчан бўлади.
Масалан, Швейцарияда уйга эгалик қилувчилар улуши 3 фоиз, Буюк Британияда 60 фоиз атрофида. Шунга мос равишда Швейцарияда уй нархлари 1970 йилдан 2019 йилгача 70 фоизга, Буюк Британияда эса 346 фоизга ошган.
Бундан ташқари, ижарада туриш кўрсаткичининг ошиши макроиқтисодий кўрсаткичларга ҳам таъсир этади. Масалан, АҚШда уйга эгалик қилиш кўрсаткичи ошгани сайин ишсизлик даражаси ҳам ошган.
Бу бир томондан одамларда бошқа жойга кўчиш хоҳиши йўқолиши, иккинчи томондан эса иш ўринлари мавжуд жойларга кўчиб ўтиш қимматлашиши билан бўғлиқ.
Ўзбекистонда вазият қандай?
Таҳлил натижаларига кўра, Тошкент шаҳрида кўп қаватли уйлардаги ижара нархи ўртача 339 долларга тенг. Ижара нархлари бўйича энг паст нарх Сергели ва Олмазор туманларида, энг баланд нарх эса Миробод ва Яккасарой туманларида қайд этилди.
Ижара бизнесининг даромадлилиги Тошкент шаҳри учун 10 фоизни ташкил этади. Қиёсланса, бу рақам Руминияда 6 фоизни, Польшада 5 фоизни, Германияда 3 фоизни, Туркияда эса 2 фоизни ташкил этади.
Ҳозир Тошкентда кўчмас мулкни ижарага беришдан олинадиган даромад ўртача банк валюта омонатлари тушумидан (3,4 фоиз) уч баравар кўпроқ. Бу ҳозирги кунда Тошкент шаҳрида жамғармаларни кўчмас мулкка сарфлаш ва уни ижрага бериш омонат кўринишида сақлашдан кўра фойдалироқ эканини кўрсатади.
Хонадон ва ижара нархи нисбати кўрсаткичи Тошкент учун 10 йилни ташкил этади. Бу кўрсаткич Туркияда 52 йилга, Германияда 34 йилга, Польшада 18 йилга, Руминияда 17 йилга тенг.
Тошкентда шахсий уйга эгалик қилиш ижарада туришга қараганда арзонроқ. Бу эса табиий равишда одамларда ижрада туришдан кўра ўз уйига эга бўлиш истагини кучайтиради.
Тошкент шаҳри марказидаги хонадоннинг ўртача нархи ЯИМнинг киши бошига тўғри келадиган улушидан 50 баробар кўп. Бу кўрсаткич Украинада 158 баробар, Россияда 87 баробар, Буюк Британияда 66 баробар, Швейцарияда 20 баробар, Германияда 17 баробар, Луксембургда 5 баробарни ташкил этади. Бу умумий ҳисобда одамларнинг харид қобилияти паст ёки юқорилигини кўрсатади.
Тошкент шаҳрида хонадон ижараси бозори шаклланишнинг бошланғич босқичида турибди.
Урбанизация жараёнининг жадаллашиб бораётганини инобатга олиб, ижара бозорини ривожлантириш учун қуйидагилар тавсия этилади:
- ижарада турувчиларнинг манфаатлари ва ҳуқуқларини ҳимоя қилишнинг қонуний асосларини янада мустаҳкамлаш;
- ижара нархлари кескин ўзгаришини назорат қилиш (мисол учун Германия тажрибаси каби), ижара нархини шаҳар бўйича ўртача нархдан сабабсиз кескин 10 фоиздан кўпроққа ошира олмасликни қонунан белгилаш;
- бозорда уй эгаси ва потенциал ижарачини тўғридан-тўғри боғлайдиган информацион технологияларни кенг жорий этиш.
Аввалроқ Ўзбекистонда уй сотиб олиш ва уйга рўйхатга қўйиш тартиби осонлашаётгани ҳақида хабар берилганди.
Изоҳ (0)