Россия ва Украина ўртасидаги уруш бошланганидан олти ой ўтгач, инфляция ҳамон ҳукуматларни хавотирга солишда давом этмоқда. «Дарё» уруш глобал нархларга қанчалик таъсир қилганини таҳлил қилади.
22 август куни Европада табиий газ нархи Россиядан етказиб беришда узилишлар бўлиши ҳақидаги қўрқув фонида 3 минг доллардан ошиб рекорд қайд этди. Аммо бошқа бир соҳада нархлар пасайишни бошлади.
Дунё бўйлаб асосий озиқ-овқат маҳсулотлари бўлган дон, дон маҳсулотлари ва ёғ нархи уруш бошланишидан олдинги даражага қайтди. Аввалроқ глобал озиқ-овқат нархларида 2008 йилдан бери энг катта пасайиш кузатилган эди.
Россия ва Украина қишлоқ хўжалиги яқин вақтгача буғдой экспорти бўйича дунёдаги энг йирик ва бешинчи мамлакат бўлиб келган эди. Бундан ташқари, бу икки давлат кунгабоқар ёғининг икки йирик экспортчиси ҳам эди.
Бутун дунё озиқ-овқат таъминотида муҳим мавқега эга бўлган икки давлатнинг ўзаро уруши оқибатида нархлар кўтарилиб кетиши ажабланарли эмас. Февраль ва март ойларида озиқ-овқат нархлари рекорд даражада юқорилаган.
Кўпчилик тақчиллик давом этиши, юқори нархлар сақланиб қолиши, ғалла захираларининг камайиши ва оммавий очарлик юзага келишидан хавотирда эди.
Мутахассислар бу хавотирларнинг олди олинди деб ҳисобламоқда. Ўтган ҳафта Чикагода декабрь ойида етказиб бериладиган буғдой фьючерслари бир бушел (25,4 кг) учун 7,7 долларгача тушиб кетди.
Уч ой олдин уларнинг нархи 12,79 долларгача кўтарилган эди. Маккажўхори ҳам урушдан олдинги нархига қайтди.
Ҳаттоки қандолат маҳсулотларида кенг миқёсда ишлатиладиган палма ёғи урушдан аввалгига қараганда 25 фоизгача арзонлади.
Бирлашган Миллатлар Ташкилоти воситачилигида Украина дон экспортининг Одесса портини тарк этишига рухсат берувчи яқинда имзоланган келишув нархлар пасайишининг фақат бир қисмини тушунтириши мумкин: у июль ойи охирида нархларнинг кўп қисми тушгандан кейин имзоланган эди.
Америка қишлоқ хўжалиги департаменти Россия фермер хўжаликлари 2022—2023 йилларда 38 млн тонна атрофида рекорд даражада буғдой экспорт қилишини прогноз қилди, бу ўтган йилга нисбатан 2 миллион тоннага кўп.
Россияда йил бошида яхши об-ҳаво бўлганлиги сабабли, юқори ҳосил йиғиш жараёни давом этмоқда ва Шимолий Африка, Яқин Шарқ ҳамда Осиёдаги анъанавий импортчилар томонидан кучли талаб мавжуд.
Глобал танқислик ҳақидаги хавотирлар ҳаддан ташқари оширилган бўлиши мумкин. Renaissance Capital инвестиция банки таҳлилчиси Чарльз Робертсоннинг айтишича, нархлар рекорд даражада юқорилаб кетган пайтда ҳам глобал дон захиралари узоқ муддатга етадиган даражада бўлган.
Нархларнинг пасайиши дарҳол истеъмолчиларга таъсир қилмайди. Буғдой ва бошқа дон нархлари долларда баҳоланганда урушдан олдинги даражаларига қайтди, лекин бошқа валюталарда эмас.
АҚШ долларининг қадри йил давомида юқорилаб, баъзи ривожланаётган бозор иқтисодларини қийинлаштирди. Турк лираси бу йил долларга нисбатан 26 фоизга, Миср фунти эса 18 фоизга қадрсизланди. Бу икки мамлакат дунёдаги учта энг йирик буғдой импортчиларидан иккитаси ҳисобланади.
Ўзбекистонда сўм июнь ойида урушдан аввалги даражасига қайтган эди. Айни пайтда сўмга нисбатан доллар курси деярли ўша пайтдагидек бўлиб турибди.
Урушдан олдин ҳам нархлар тарихий меъёрларга кўра жуда юқори эди ва улар яна кўтарилмаслигига кафолат йўқ.
Дунёнинг катта қисмидаги қурғоқчилик ҳосилдорликка таъсир қилади. Шу билан бирга, ўғитлар ҳали ҳам жуда қимматлигича қолмоқда.
Азотга асосланган ишлаб чиқаришда қўлланиладиган карбамид ҳозирда бир тонна учун 680 долларни ташкил этади. Унинг нархи апрель ойининг ўрталаридаги 955 долларга нисбатан пасайган бўлса-да, барибир бир йил олдинги 400 доллардан анча юқори.
Бу кўплаб ўғитларнинг таркибий қисми бўлган табиий газ нархининг ошишини акс эттиради. Европада ёнилғи нархи рекорд даражага чиқишда давом этар экан, бозорда кутилмаган ҳодисалар кўп учраши мумкин.
Изоҳ (0)