Аввал хабар берилганидек, 25 июнь куни Ўзбекистон Конституциясига ўзгартишлар киритиш тўғрисидаги қонун лойиҳаси жамоатчилик муҳокамасига қўйилди.
Унга кўра, Конституциянинг 26-моддасида гумон қилинувчи, айбланувчи ёки судланувчининг «сукут сақлаш ҳуқуқи» белгилаб қўйилмоқда:
«Гумон қилинувчи, айбланувчи ёки судланувчи ўзининг айбсизлигини исботлаб бериши шарт эмас ва исталган вақтда сукут сақлаш ҳуқуқидан фойдаланиши мумкин».
Президент Шавкат Мирзиёев 2022 йил 20 июнда Конституциявий комиссия аъзолари билан учрашувда гумонланувчи шахс қўлга олинганда, унга ҳуқуқларини тушунтириш бўйича қоидани конституция даражасида мустаҳкамлашни таклиф этди.Бундай ташаббус ҳуқуқ-тартибот органлари томонидан гумон қилинувчининг ҳуқуқлари ушланган дастлабки вақтдаёқ хавф остида қолишини олдини олиш мақсадида илгари сурилмоқда.
Президент ташаббусига кўра, айбдорликка оид барча шубҳалар, башарти уларни бартараф этиш имкониятлари тугаган бўлса, гумон қилинувчи, айбланувчи ёки судланувчининг фойдасига ҳал қилиниши лозим. Қонун қўлланилаётганда келиб чиқадиган шубҳалар ҳам гумон қилинувчининг, айбланувчининг, судланувчининг фойдасига ҳал қилиниши керак.
Гумон қилинувчи, айбланувчи ёки судланувчи исталган вақтда сукут сақлаш ҳуқуқидан фойдаланиши Миранда қоидасида ҳамда амалдаги жиноят процессуал қонунчиликда қайд этилган.
Жиноят-процессуал кодексининг 48-моддасига мувофиқ «Гумон қилинувчи: ўзининг нимада гумон қилинаётганини билиш; ушлаб турилгани ва турган жойи тўғрисида адвокатга ёки яқин қариндошига телефон орқали қўнғироқ қилиш ёхуд хабар бериш; у ушланган ёки гумон қилинувчи, деб эътироф этилгани тўғрисидаги қарор унга маълум қилинган пайтдан бошлаб ҳимоячига эга бўлиш ҳамда учрашувларнинг сони ва давом этиш вақти чекланмаган ҳолда у билан холи учрашиш» ҳуқуқига эга.
Мазкур талаб БМТнинг 1966 йил 16 декабрдаги «Фуқаровий ва сиёсий ҳуқуқлар тўғрисидаги Халқаро пакт» 14-моддаси талабларидан келиб чиқади. Унга асосан «Жиноят содир этганликда айбланаётган ҳар қандай киши қонунга мувофиқ айби исботланмагунча айбсиз деб саналиш ҳуқуқига эга». Ўзбекистон музкур Пактга 1995 йилда қўшилган.
Шуни алоҳида қайд этиш керакки, бундай талаб бир қатор давлатлар конституцияларида (Испания, Греция, Нидерландия, Хорватия, Словения ва бошқалар) мустаҳкамланган.
Изоҳ (0)