Сўнгги йилларда кўмир дунёнинг кўплаб ҳудудларида камроқ фойдаланилаётган эди. Баъзи банклар янги конларни молиялашни тўхтатишган эди. The Economist нашри кўмирдан фойдаланиш ва кўмир нархлари ошиб бораётгани, бу қачонгача давом этишини таҳлил қилди.
2021 йилда, COP26 иқлим саммитида давлатлар дунёдаги энг ифлос ёқилғидан фойдаланишни «босқичма-босқич» тўхтатишга келишиб олган эди.
Ҳатто дунёнинг энг йирик истеъмолчилари бўлган Хитой ва Ҳиндистон ҳам бунга имзо чекишади.
Ўтган йили эса дунё кўмирдан ҳар қачонгидан ҳам кўпроқ электр энергияси ишлаб чиқарди.
Ёқилғидан чиқадиган иссиқхона газлари эмиссияси рекорд даражадаги 15,3 млрд тоннага етди. Бу глобал эмиссиянинг жами 40 фоиздан ортиғини ташкил қилади.
Март ойида кўмир нархи бир тонна учун 400 доллардан ошиб, тарихдаги энг юқори кўрсаткичга етди.
Талаб нега ошди?
Сўнгги ўн йил ичида кўмирни истеъмол қилиш бир текисда кечди. Осиё мамлакатлари тобора кўпроқ миқдорда кўмирдан фойдаланётган бўлса, бошқа ҳудудларда бу кўрсаткич қисарди.
Пандемия даврида иқтисодлар қисқаргани сабабли талаб бутун дунё бўйлаб пасайиб кетди.
Октябрь ойида табиий газ — тоза ёқилғи нархи сўнгги ўн йилликдаги энг юқори даражага кўтарилди, бунга қисман Россиянинг шафқатсиз қиши ва Осиёдаги кучли талаб сабаб бўлди.
Бунга жавобан коммунал хизматлар арзонроқ кўмирга ўтишди. Rystad Energy тадқиқот компанияси маълумотларига кўра, Европада ишлаб чиқарилган электр энергияси миқдори 18 фоизга ўсди, бу 2017 йилдан бери биринчи йиллик ўсишдир.
Россия президенти Владимир Путин Европага газни узиб қўйиши мумкинлиги ҳақидаги ҳавотирлар газ нархини янада ошириб юборди.
Яқинда Россиянинг энергетика компанияси «Газпром» Польша ва Болгарияга газ жўнатишни тўхтатишини айтганида, нархлар яна кўтарилди.
Кўмир Россия газининг қисқа муддатли ўрнини босадиган қулай воситадир. Углеродни ёқиш янги шамол турбиналари ва қуёш панелларини қуришдан кўра қийинроқ.
Ҳатто Европа Иттифоқининг энергия ишлаб чиқарувчилари корбонат газини ишлаб чиқариш учун тўлаши керак бўлган эмиссия савдоси тизимини ҳисобга олсак ҳам, кўмир ёқилғисида ишлайдиган электр станциялари газ эквивалентларига қараганда арзонроқдир.
Европа Иттифоқи Россиядан кўмир, газ ва нефть импортини тақиқлаш режаларини эълон қилди ва Россия кўмири Европа томонидан энергия ишлаб чиқариш учун импорт қилинадиган кўмирнинг ярмини ташкил қилади.
Аммо бошқа манбалардан кўмир олиш ҳали ҳам газга қараганда арзонроқ. Италия бош вазири Марио Драги Россия газига камроқ қарам бўлиш мақсадида эски кўмир заводларини қайта очиши мумкин.
Бошқа Европа давлатларига қараганда кўпроқ кўмир ёқадиган Германия ҳам худди шундай йўл тутмоқчи.
Британия ҳукумати мамлакатнинг бу йил ёпилиши керак бўлган учта кўмир ёқилғиси электр станциясини очиқ қолдирмоқчи.
Европа Иттифоқининг иқлим бўйича бўлими вакили Франц Тиммерманс, мамлакатлар Россия газига муқобил кўмир ёқиши ва 2030 йилга бориб 1990 йилдагига қараганда 55 фоизга камроқ кўмир истеъмол қилиш бўйича ЕИ эмиссия мақсадларига эришиши мумкинлигини айтди.
Бу қачонгача давом этади?
Аммо Европада кўмирнинг тикланиши қайта тикланадиган энергияга ўсиб бораётган сармоя туфайли қисқа муддатли бўлиши мумкин.
Ёқилғи келажаги 2021 йилда дунё кўмирининг 60 фоиздан ортиғини биргаликда истеъмол қилган Ҳиндистон ва Хитой томонидан белгиланади.
Нархнинг ошишига қарамай, улардан фойдаланиш ўсишда давом этди. Бу мамлакатларда арзон муқобиллар йўқлиги ва иш ўринлари учун унга қарамлик туфайли ёқилғини босқичма-босқич тўхтатиш анча қийин бўлади.
Айнан шу ой Ҳиндистоннинг давлат кўмир ишлаб чиқарувчиси 100 дан ортиқ конларни қайта очиш орқали ўз ишлаб чиқариш ҳажмини оширишини айтди.
Изоҳ (0)