Ошқозон-ичак трактининг патологиялари бугунги кунда дунёдаги энг кенг тарқалган касалликлардан биридир. Ошқозон яраси қаердан пайдо бўлади, унинг олдини олиш ва самарали даволаш мумкинми? Бу каби саволларга «Lisa.ru» нашри жавоб берди.
Стресс, нотўғри овқатланиш, зарарли одатларнинг олдини олмаслик — буларнинг барчаси ошқозон яраси каби жиддий касалликни қўзғатиши мумкин.
Бу касаллик нима ва у қандай пайдо бўлади?
Ошқозон яраси — ошқозон ёки унинг орқасида жойлашган ўн икки бармоқли ичак шиллиқ қаватининг яллиғланиши. Яллиғланган қобиқ сифатсиз озиқ-овқат ва потенциал зарарли моддаларга қарши ҳимояси заифлашади. Хлорид кислотаси ва ферментлар органларнинг деворларини бузади, ошқозон яраси пайдо бўлади. Касалликни ўз вақтида аниқлаш ва даволанишни бошлаш жуда муҳим, акс ҳолда оғир асоратлар ҳатто ўлимга ҳам олиб келиши мумкин.
Статистикага кўра, ер юзидаги барча одамларнинг камида 10 фоиз ошқозон яраси касаллигига дуч келади. Касалликнинг асосий сабаби — организмда ошқозон шиллиқ қаватига салбий таъсир кўрсатадиган хеликобактер пилори бактериясининг мавжудлигидир. Аммо шуни таъкидлаш керакки, бактерия тахминан 80 фоиз одамларда мавжуд ва ҳар ким ҳам ошқозон ярасидан азият чекмайди. Гап шундаки, патологиянинг ривожланиши учун қўшимча қўзғатувчи омиллар керак.
Мисол учун, бу нотўғри овқатланишдан бўлиши мумкин. Аччиқ, қизариб пишган, ёғли овқатлар хлорид кислота ишлаб чиқаришни кўпайтиради ва шу билан касалликни қўзғатиши мумкин.
Стрессли вазиятлар ва ҳаддан ташқари ҳиссий кучланиш касалликнинг ривожланишига олиб келади. Маълумки, стресс пайтида овқат ҳазм қилиш тизимини қон билан таъминлашнинг фаоллиги пасаяди ва ошқозон-ичак трактида юзага келадиган барча жараёнлар секинлашади. Буларнинг барчаси ошқозоннинг турли касалликлари, шу жумладан, ошқозон ярасига олиб келади.
Кучли травматик омиллар ҳам ярани қўзғатиши мумкин, масалан, оғир куйишлар, жароҳатлар, мураккаб ва кенг қамровли жарроҳлик аралашувлар. Ошқозон яраси қонни суюлтирувчи дорилар ёки яллиғланишга қарши дориларни узоқ муддат қўллаш билан ҳам пайдо бўлиши мумкин.
Бундан ташқари, зарарли одатлар — чекиш ва спиртли ичимликларни истеъмол қилиш ошқозон шиллиқ қаватининг ҳимоя хусусиятларини пасайтиради ва бактериялар учун қулай шароитлар яратади.
Касалликни қандай аниқлаш мумкин?
Яранинг кучайиши билан қорин бўшлиғида кучли оғриқлар кузатилади, бу оч қоринга ёки овқатдан кейин дарҳол ўзини намоён қилади. Оғриқ бир неча дақиқадан бир неча соатгача давом этиши мумкин. Иштаҳани йўқолиши, жиғилдон қайнаши, кўнгил айниши, ошқозонда оғирлик ҳисси — буларнинг барчаси патологик жараённи ҳам кўрсатиши мумкин.
Агар узоқ вақт давомида тиббий ёрдамга мурожаат қилинмаса, ошқозон сезгирликни йўқота бошлайди ва аломатлар сусаяди. Бундай ҳолда, яллиғланиш ўз-ўзидан ўтиб кетмайди ва ҳаёт учун хавфли асоратлар пайдо бўлиши мумкин.
Шунинг учун касалликни ўтказиб юбормаслик учун характерли белгиларнинг биринчи пайдо бўлишида дарҳол шифокорга мурожаат қилиш керак.
Ташхис қандай қўйилади?
Ошқозон ярасининг белгилари ошқозон-ичак трактининг кўплаб бошқа касалликларига ўхшайди. Тўғри ташхис қўйиш учун бемор одатда қўшимча текширувларга юборилади
Ошқозон яраси қандай даволанади?
Агар касалликка эрта ташхис қўйилган бўлса, даволаниш тиббий бўлиши мумкин. Беморга меъда ширасининг кислоталилигини камайтиришга ва хеликабактер пилори инфекциясини бартараф этишга ёрдам берадиган махсус препаратлар буюрилади. Шифокор, меъда ширасининг ишлаб чиқарилишига ва ошқозон деворларининг тирнаш хусусияти берувчи маҳсулотлардан воз кечишни тавсия қилади. Қовурилган, ёғли, баҳаратлı овқатлар қайнатилган ёки буғланган овқатлар билан алмаштирилади. Бундан ташқари, спиртли ичимликлар, қаҳва ва аччиқ чой ичишни тўхтатиш ва чекишни тўхтатиш керак.
Афсуски, бемор шифокорга жуда кеч, асоратлар пайдо бўлганида боради. Улардан энг хавфлиси қон кетиш ва ошқозон деворининг ёрилиши. Бундай ҳолатда, агар фавқулодда операция қилинмаса, ўлим эҳтимоли 99 фоизни ташкил қилади.
Операция умумий беҳушлик остида, иккита усулдан бирида амалга оширилади: лапароскопик ёки лапаротомия. Лапароскопик аралашув киндикдаги понксиён орқали амалга оширилади, лапаротомия эса қорин бўшлиғини анъанавий катта кесма билан очишни ўз ичига олади. Техникани танлаш шифокор томонидан беморнинг аҳволи ва касалликнинг ривожланиш хусусиятларига қараб белгиланади. Ошқозон яраси тикилади ёки олиб ташланади, торайган овқат ҳазм қилиш трубкаси кенгаяди, қон кетиши тўхтайди. Операциядан сўнг бемор узоқ реабилитация ва умрбод парҳез буюрилади.
Қандай қилиб касалликнинг олдини олиш мумкин?
Аввало касалликни қўзғатадиган хавф омилларини бартараф этиш керак.
Соғлом овқатланиш қоидаларига риоя қилиш лозим: озроқ овқатланинг, лекин ёғли ва аччиқ овқатларни рациондан чиқариб ташланг. Соғлом турмуш тарзини олиб боринг — чекишни тўхтатинг, спиртли ичимликларни истеъмол қилишни чекланг, кўпроқ машқ қилинг, етарлича ухланг ва камроқ асабийлашманг. Энг муҳими — ошқозон ҳақида шикоятлар бўлса, шифокор билан боғланишдан тортинманг. Вақтида ташхис қўйиш ва ўз вақтида даволаш жиддий асоратларни олдини олишга ва саломатликни сақлашга ёрдам беради.
Изоҳ (0)