Нима учун бодомсимон безлар керак? Профилактика учун уларни олиб ташласа бўладими? Томоқдаги тиқилиш ҳисси нимани англатади? Бодомсимон безлар ҳақидаги саволларга «Домашний очаг» нашри жавоб берди.
Томоқ безлари — бодомсимон безлар деб ҳам аталади. Бу томоқдаги тўқималарнинг бўлаклари эмас, балки лимфа тизимининг бир қисми бўлган бутун органдир. Бодомсимон безлар организмнинг оғиз ва бурун орқали ютиб юбориши ёки нафас олиши мумкин бўлган ҳар қандай нарсага қарши биринчи ҳимоя чизиғидир. Бактерия ва вируслар дастлаб бодомсимон безлар юзасида ушланиб, лимфа тугунларига етказилади. Бироқ баъзи ҳолларда, бодомсимон безларнинг ўзи инфекцияланади ва жиддий яллиғланиш манбаларига айланади.
Бодомсимон безлар қаерда жойлашган?
- Томоқда олтита бодомсимон безлар мавжуд. Улардан тўрттаси жуфтликда яшайди, яна иккитаси мустақил тоқ.
- Ўнг ва чап томонда иккита бодомсимон без мавжуд. Улар томоқнинг орқа қисмида жойлашган бўлиб, оғизни очиб, «а-а-а» дейилганда, жуда яхши кўринади.
- Эшитиш найчасининг фарингеал тешигида иккита бодомсимон без яширинган.
- Фарингеал бодомсимон димоғда жойлашган бўлиб, патологик ўсиш билан аденоид деб аталади.
- Тил бодомчаси тилнинг орқа қисмида жойлашган.
Ўзининг табиатига кўра, бодомсимон безлар инфекция учун тузоқдир. Ва инфекция иммунитет тизими билан учрашадиган жойда шиш, яллиғланиш ва иситма пайдо бўлади, организм шу тарзда ишлайди. Агар иммунитет тизими тез курашса, шиш ҳам худди шундай тез пасаяди. Баъзи ҳолларда бодомсимон безлар катталашган ҳолда қолади ва бу муаммо туғдирмайди.
Аммо баъзида сурункали яллиғланиш жараёни юзага келади, бу қуйидаги асоратларни келтириб чиқариши мумкин:
- сурункали отит;
- эшитиш қобилиятининг йўқолиши;
- тонзиллит ёки бурун бўшлиғи инфекциялари;
- тез-тез бурун оқиши;
- оғиз орқали доимий нафас олиш;
- гапиришда қийинчилик.
Бу безларнинг бактерия, вирус ва инфекциялар туфайли юзага келадиган яллиғланиши. Биз тонзиллит деб атайдиган сурункали тонзиллит ва ўткирни ажратиш мумкин. Ўткир тонзиллит кўплаб мумкин бўлган асоратларга эга, улардан жуда хавфлилари ҳам бор. Томоқ шиллиқ қаватида йирингнинг тўпланиши менингит, қон заҳарланиши ва бошқа жиддий оқибатларга олиб келади. Сурункали тонзиллит ҳам зарарсиз эмас — агар даволанмаса, у эндокардит (юрак мембранасининг яллиғланиши), гломерулонефрит ва ревматизмга олиб келиши мумкин. Ушбу асоратлар қон оқимига кирадиган бактериялар туфайли юзага келади.
Тонзиллитнинг белгилари қандай?
- оғриқ ва ютиниш қийинлиги;
- бодомсимон безларнинг яллиғланиши ва кенгайиши;
- бодомсимон безлардаги бўшлиқ ёки оқ доғлар;
- бодомсимон безлардаги йирингли тиқинлар;
- шишган лимфа тугунлари;
- юқори ҳарорат;
- бош оғриғи;
- чарчоқ;
- танглайдаги майда қизил доғлар.
Сурункали яллиғланиш организмнинг тўқималарига жуда ёмон таъсир қилади — вақт ўтиши билан улар ўз вазифаларини бажаришни тўхтатади ва ўз-ўзидан инфекциянинг доимий манбаига айланади. Бу бодомсимон безлар билан ҳам содир бўлиши мумкин. Бодомсимон безларни олиб ташлаш операцияси тонзиллектомия деб аталади ва дунёдаги энг кенг тарқалган операциялардан биридир. Болаларда кўпинча аденоидектомия билан бир вақтда амалга оширилади.
Бодомсимон безларни қачон олиб ташлаш керак?
- Болада ёки катталардаги бодомсимон безларнинг патологик кенгайиши тунги уйқуни бузади, бу эса хуррак ва нафас олишнинг қийинлашишига сабаб бўлади.
- Сурункали тонзиллит консерватив давога мос келмайди, бу тез-тез тонзиллитни келтириб чиқаради.
- Юрак, буйрак ва бўғимларда асоратларнинг пайдо бўлиши.
- Ревматик тестларнинг ёмон ишлаши.
Тонзиллектомиянинг икки тури мавжуд. Анъанавий тарзда иккала бодомсимон без бутунлай олиб ташланади, томоқ мушакларини ҳимоя қилиш учун кичик тўқималар қатлами қолади. Лимфоид тўқималар жуда оз бўлса ҳам, у қайта тикланиши мумкин, аммо бу жуда камдан-кам ҳолларда бўлади. Одатда, бодомсимон безлар тахминан саккиз ёшга қадар ўсади, шундан сўнг улар аста-секин ҳажмда камаяди. Кейинчалик аденоидлар деярли йўқолади.
Шунга кўра, агар бодомсимон безлар тўлиқ эмас, балки кичик боладан олиб ташланган бўлса, улар маълум бир чегарагача қайта тикланиши мумкин. Аммо алоҳида ташвишланиш учун ҳеч қандай сабаб йўқ — эҳтимол бодомсимон безлар муаммо туғдирмаслиги мумкин.
Изоҳ (0)