Иссиқ урушнинг совуқлиги — Украинадаги уруш Ўзбекистон ва бошқа Марказий Осиё давлатларига қандай таъсир қилади?

The Economist нашри Россия ва Украина урушининг бошқа давлатларга оқибати ҳақида сўз юритди.

Урушдан аввал Россия ва Украина бозорларига яқинлик жуда фойдали эди. Урушда яқин иқтисодий алоқалар оғир аҳволга келиб қолди. Йил бошида Жаҳон банки пандемиядан кейин Европа ва Марказий Осиё 2022 йилда 3 фоизга ўсишини кутган эди. 

Аммо бу оптимистик башорат 2020 йилда COVID-19 сабаб бўлган ресессиядан икки баравар чуқурроқ бўлган 4,1 фоизлик қисқариш билан алмаштирилди.

Энг катта зарба Украина ялпи ички маҳсулоти бўлиб, унинг 45,1 фоизга тушиши башорат қилинмоқда. Унинг аҳолиси тикланиши ва вайрон бўлган инфратузилмани қайта тиклаш учун йиллар керак бўлади. Россия ялпи ички маҳсулоти Ғарб санкциялари оқибатида бу йил 11,2 фоизга қисқариши прогноз қилинган.

Бошқа мамлакатлар учун уруш пандемиядан халос бўлганидек, яна бир турғунликка тушишни англатади. Жаҳон банки прогнозларига кўра, Россиянинг Украинага ҳужумларини бошлашда иштирок этгани учун санкцияга учраган Беларусь иқтисодиёти жорий йилда 6,5 ​​фоизга қисқаради.

Ўзбекистон ва Марказий Осиё иқтисодиёти

Марказий Осиёдаги Собиқ совет республикалари Россиядан пул ўтказмаларининг қисқаришидан азият чекади. Урушгача булар Тожикистонда ялпи ички маҳсулотнинг 30 фоизи, Қирғизистонда 28 фоиз ва Ўзбекистонда 12 фоизни ташкил қилган. 

Россия корхоналари ишчиларини ишдан бўшатганлиги сабабли, мигрантлар уйларига камроқ пул жўнатади. Қирғизистон ҳозирда яқин атрофдаги ҳар қандай мамлакатнинг ялпи ички маҳсулотидаги энг катта прогноз камайишига дуч келмоқда. 4,7 фоизга кутилган ўсиш энди 5 фоиз камайиш билан алмаштирилган.

Ўзбекистон иқтисоди эса урушдан у қадар жиддий зарар кўрмаслиги ва 2023 йилда урушдан аввалги прогнозларга қайтиши тахмин қилинмоқда.

Энергия нархининг ошиши углеводородларнинг асосий экспортчиси Озарбайжонга ёрдам бериши мумкин. Озарбайжоннинг нефть ва газ сектори аллақачон катта қувватларда ишламоқда, бироқ у янги Транс-Aнадолу қувури орқали яқин тўрт-беш йил ичида Европага табиий газ етказиб беришни деярли икки баравар оширишга умид қилмоқда. Чунки Ғарб давлатлари Россия энергетикасидан воз кечмоқчи. 

Айрим Марказий Европа иқтисодлари ҳам Украина ишчи кучидан фойда олишади. Жаҳон банкининг қочқинлар учун асосий манзил бўлган Польша учун ЯИМ прогнози атиги 0,8 фоизга камайди. Ҳозирда Польша икки рақамли инфляция ва танг давлат молияси билан курашмоқда.

Аввалроқ Украинадаги уруш ва Россияга қарши санкциялар Ўзбекистоннинг иккиламчи даромадлари ҳажмини камайтириши ҳақида хабар берилган эди.